Elias Canetti: Stemmen van Marrakech
Met foto's van Kurt-Michael Westermann


Niet en oppervlakkig toeritisch verhaal dat wijst op de bezoekwaardige plekken in de stad. Maar het verslag van iemand die verder gekeken heeft dan zijn neus lang is en vooral heeft willen begrijpen. Direkt het eerste verhaal “Ontmoetingen met kamelen” was voor mij, die 16 jaar in Afrika heeft gewoond en ook verschillende malen in Marokko is geweest, een gevoel van herkenning. De verhouding tussen mens en dier, maar ook meteen het karakter van deze beesten is perfect neergezet. En de verhouding tussen de mensen onderling. De minachting voor de eens zo machtige en gevreesde ‘blauwe mensen’ (de Tuareg) is typerend. Een minachting die je in alle landen in en rondom de Sahara tegenkomt

Een bezoek aan de soeks is natuurlijk onvermijdelijk.

”De leren tas die je wilt hebben, ligt in verschillende winkeltjes en het ene winkeltje grenst direct aan het volgende. Een man zit te midden van zijn waren. Hij heeft ze allemaal dicht om zich heen staan. Er is niet veel plaats. Hij hoeft zich nauwelijks uit te strekken; en als hij niet erg oud is staat hij alleen uit beleefdheid op. Dat gaat misschien wel honderd meter zo door, aan weerszijden van de overdekte passage.” 

Geweldig. De hele sfeer staat met deze ene alinea. Nu nog het geluid en de geuren. Maar ook dat weet Canetti zo te beschrijven dat zijn boek een virtuele wereld wordt. Dat geldt ook voor datgene wat de ene toerist aantrekt en waarover je de ander hoort mopperen:

"Het strekt de koper tot eer als hij zich niet af laat zetten, maar omdat hij steeds in het duister tast, is dat geen eenvoudige opgave. In landen met een prijsmoraal, waar vaste prijzen gelden, is het helemaal geen kunst om iets te kopen. (...)"

Canetti legt meteen de vinger op de zere plek. “het strekt de koper tot eer als hij onderhandelt”. De minachting is groot voor iedere toerist die het onderhandelen niet onder de knie heeft en hij wordt achter zijn rug falikant uitgelachen. Canetti kan ook prachtig vertellen hoe dat met die prijzen zit. Een verhaal dat de moeite waar is om te onthouden alvorens men zich op dit glibberige pad begeeft. Een ding is zeker, het verleent koper en verkoper waardigheid en immense voldoening als je dit spel beheerst. Om met Canetti te spreken: "elke stommeling kan in een wereld van vaste prijzen wat kopen zonder opgelicht te worden..........."

“Goede reizigers hebben geen gevoel.” Je neemt alles zoals het komt en de verontwaardiging moet thuis blijven volgens Canetti. Ook nog niet zo’n slecht advies voor de vaak superieur denkende westerse toerist. Lastig, dat natuurlijk wel. Maar het gaat hier wel om een eeuwen oude cultuur, met gewoontes die ons misschien vreemd zijn, maar wat niet betekent dat ze altijd ‘minderwaardig’ zijn. Canetti legt dit advies uit aan de hand van zijn verhalen over zijn ontmoetingen met bedelende blinden en een maraboe en in de verhalen ‘De stilte in huis en verlatenheid van de daken’ en ‘De vrouw achter de tralies’.

Canetti, zelf jood, gaat de Mellah, de Joodse wijk in en ervaart op een klein pleintje, helemaal achter in de wijk, daar waar de armen wonen, een gelukzalige betovering:

“Ik waande me ergens anders: op de bestemming van mijn reis. Ik wilde hier niet meer weg. Honderden jaren eerder was ik hier al geweest, maar ik was het vergeten en nu herinnerde ik het me allemaal weer. Ik vond er die dichtheid en warmte van het leven die ik in mijzelf voel. Ik was dit pleintje (...)”

Ook leert hij de vasthoudendheid van zijn eigen geloofsgenoten kennen, die willen dat hij, maar vooral zijn Amerikaanse vriend, intervenieert voor het verkrijigen van baantjes op de Amerikaanse basis. Aan de hand van dit verhaal realiseer je je ook voor het eerst dat het verhaal niet in deze tijd afspeelt. Canetti vertelt over de aanslag die op de sultan van Marrakech wordt gepleegd bij de moskee en dat vond plaats in 1954. Marokko was toen nog een protectoraat van Frankrijk (1912 – 1956) en de door de Fransen aangestelde sultan in Marrakech, was iemand die geheel en al op hun hand was.

Zijn verhalen over de vertellers en klerken op de Djema el-Fna, het grootste en tegenwoordig meest toeristische plein van Marrakech, geven ook een mooi tijdsbeeld van een periode dat er nog geen televisie was en er nog veel mensen niet konden schrijven.

Canetti bekijkt de vrouwen van Marokko, als hij de kans krijgt, met veel aandacht en heeft er fraaie beschrijvingen voor. Als hij een broodkeuze moet maken bij de broodverkoopster op de Djema el-Fna schrijft hij:

“Het waren merendeels rijpe vrouwen en hun vormen hadden iets met de broden gemeen.”

De houding van de Fransen ten aanzien van de lokale bevolking wordt met een soort plaats vervangend schaamtegevoel beschreven in het verhaal “De laster”.

De 15 foto's in het boek van Kurt-Michael Westermann zijn erg mooi. Al googelend kwam ik er achter dat deze fotograaf al heel wat boeken met een Arabische achtergrond van prachtige foto's heeft voorzien.

Dat het een verslag van Canetti een gedateerd verhaal over Marrakech is deed er voor mij niet toe. Het is een verhaal met een ziel. Met respect voor alles wat er om hem heen gebeurt en vooral met de drang om, zoals ik al eerder zei, niet alleen te beleven maar vooral om te begrijpen. Een aanrader voor iedereen die naar Marrakech gaat.

Eisjen

 


Marrakech vroeger en nu

De Tuareg: Deze imposante nomaden, die men als heerser van de woeste, wrede rovers en slavenhandelaren beschrijft, hebben in de collectieve fantasie bijna een mythische dimensie verkregen. (weblog met mooie foto's)

Marokko Informatie

Elias Canetti, oorgetuige van de verblinding
De kanttekeningen bij een reis naar Marokko, Die Stimmen von Marrakesch, tonen hoe de reiziger Canetti het vreemde land niet alleen nauwkeurig observeert, maar zich in de plaats probeert te stellen van de mensen die hij er ontmoet. Nadat hij in Marrakesch ontelbare blinde bedelaars steeds weer de naam van God heeft horen herhalen, gaat hij bij zijn terugkeer met gesloten ogen en gekruiste benen in een hoek van zijn kamer zitten en probeert hij een half uur lang in het juiste tempo en met de juiste kracht 'Allàh! Allàh! Allàh!' te zeggen. (Uit een essay van Erik de Smedt)

Canetti's Het Martyrium besproken bij de Boekgrrls

Uitgeverij Atlas
ISBN 9045004585
Bindwijze Paperback

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De Joden in Marokko
Toen aan het eind van de vijftiende eeuw alle joden Spanje moesten verlaten, vestigde een aanzienlijke groep van hen zich in het huidige Marokko. (...) Antisemitisme speelde voor de oorlog een aanzienlijk kleinere rol dan in Frankrijk (of in sommige andere delen van de Arabische wereld). De sultan en latere koning van Marokko, Mohammed V, heeft tijdens de oorlog hoogstpersoonlijk de Marokkaanse joden beschermd. Van hem is de uitspraak: 'Ik ken geen joden, ik ken alleen Marokkanen.'
(Anne Frank website)

 

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 07/03/06  Eisjen

Terug naar top pagina