Waarom juist dit, ietwat gedateerd, lijdensgedicht? Ooit in een grijs
verleden toen ik nog jong en onbedorven was heb ik op een
declamatiewedstrijd met het voordragen van de ballade van den boer de
derde prijs (een geschilderde rode haan) gewonnen.
Nadat mijn moeder gestorven was aan mij de taak haar secretaire op te
ruimen en tot mijn grote verbazing vond ik in een vakje de tekst van dit
gedicht. Ook ik heb dit gedicht al jaren in mijn bureautje liggen!
Toeval?
Nooit eerder heb ik gedicht geanalyseerd, maar ik zal een poging wagen.
Het staat in de bundel met overwegend RK dichters:
Het Nederlandse gedicht na 1880 van Martien J.G. de Jong. A.W. Sijthoff/Leiden
1969
De ballade van den boer komt uit zijn bundel Negen balladen 1935. De
naam ballade wordt zowel voor een episch gedicht met een springende
verhaaltrant als voor een gedicht waarvan iedere strofe eindigt met een
zelfde stokregel of refrein en dat wordt besloten met een korter couplet
(prince) waarin de dichter zich richt tot hem of haar aan wie hij zijn
werk opdraagt. Het eerste gedeelte is een traditioneel omarmend gedicht
het laatste stuk lijkt modern.
Ballade van den boer:
Er stonden drie kruisen op Golgotha,
Maar de boer hij ploegde voort.
Magdalena, Maria, Veronica,
maar de boer hij ploegde voort.
En toen zijn akker ten einde was,
Toen keerde de boer zijn ploeg
En hij knielde naast zijn ploeg in het gras,
En de boer, hij werd verhoord.
Zo menigeen had een schonen droom,
Maar de boer hij ploegde voort.
Thermopylae, Troje, Salamis,
Maar de boer hij ploegde voort.
Het jonge graan werd altijd groen,
De sterren altijd licht,
Gods woord streed in de wereld voort
En de boer heeft het gehoord.
Men heeft de boer zijn hof verbrand,
Zijn vrouw en os vermoord;
Dan spande de boer zichzelf voor den ploeg,
Maar de boer hij ploegde voort.
Napoleon ging de Alpen op
En zag de boer aan het werk,
Hij ging voor Sint-Helena aan boord
En de boer hij ploegde voort.
En wie is beter dan een boer,
Die van de wereld hoort,
En hij ploegde niet, wat er al geschiedt
Op dezen akker voort.
Zo menigeen lei den ploegstaart om,
En deed het werk niet voort,
Maar de leeuwerik zong hetzelfde lied,
En de boer hij ploegde voort.
Heer God! De boer lag in het gras,
Toen droomde hij dezen droom;
Dat er eindelijk een rustdag was
Naar apostel Johannes' woord.
En de kwaden gingen hem links voorbij
En de goeden rechts voorbij,
Maar de boer had zijn naam nog niet gehoord
En de boer hij ploegde voort.
Eerst toen de boer dien hemel zag
Zo vol van lichten schijn,
Toen spande hij zijn ploegpaard af
En hij veegde het zweet van zijn voorhoofd af,
En hij knielde naast zijn stilstaand paard.
En hij wachtte op Gods woord.
Een stem sprak tot aarde, hemel en zee
En de boer hij heeft haar gehoord:
"Terwille van den boer die ploegt
Besta de wereld voort!"
Joep
Ik
vond de onverstoorbaarheid van het boerenbestaan mooi weergegeven.
Eigenlijk is het gedicht toch vooral een loflied op het
boerenbestaan:door God zelf benadrukt:
>Eerst toen de boer dien hemel zag
>Zo vol van lichten schijn,
>Toen spande hij zijn ploegpaard af
>En hij veegde het zweet van zijn voorhoofd af,
>En hij knielde naast zijn stilstaand paard.
>En hij wachtte op Gods woord.
>Een stem sprak tot aarde, hemel en zee
>En de boer hij heeft haar gehoord:
>"Terwille van den boer die ploegt
>Besta de wereld voort!"
Het deed me trouwens denken aan 'Addio Grimaldi' van Helene Nolthenius
wat ik afgelopen voorjaar las. Daar gaat alle ellende van de wereld
langs dorpje Grimaldi voorbij, niemand gelooft in God, maar in de kracht
van de aarde die toch altijd het leven mogelijk zal maken, totdat in de
WOII de gronden rond het dorp geruimd worden om plaats te maken voor
kanonnen ed... en dan stort ineens het hele dorp met de mensen erin in
elkaar.
Zou dat ook gebeuren met de dichter als die naar de 'moderne'
samenleving zou kijken?
Groet,
Else, boerenkleindochter...
Jouw
opmerkingne Else deden mij denken aan het tv programma gisteravond over
katoenboeren in Mali en in Texas. De vergelijking werd gemaakt en wat de
gevolgen zijn voor de vaste prijzen die in Europa en de US of A aan de
boeren worden gegeven. Ik werkte met katoenboeren in Mali en Burkina
Faso van 80 tot en met 87. Hun situatie is nu nog net zo slecht als toen
en dat komt door die vaste prijzen. Wil de situatie van de boeren in de
3e wereld verbeteren dan stort het boerenleven in de 1e wereld helemaal
in. Dit is zo'n heerlijk "oud" gedicht wat hoort bij het boek "De
Graanrepubliek" over de ontwikkelingen in Groningen van Frank
Westerman. Fantastisch boek voor een ieder met interesse in het
boerenleven.
Als de dichter naar de ' moderne' samenleving zou kijken, dan moet
hij dus de hele wereld aanschouwen. En ik denk dat wat die boer in Texas
gisteravond ook zei, het boerenleven staat op instorten. Men (WTO) wil
af van de vaste prijzen voor graan, katoen en alle andere producten die
onze westerse boeren de hand boven het hoofd houden. Manshold (de grote
voorvechter van de vaste prijzen) wist aan het eind van zijn leven ook
dat dat een verkeerde beslissing was geweest. Als de vaste prijzen er
aan gaan dan ploegen de boeren in de derde wereld eindelijke onder
betere voorwaarden voort en niet meer in de westerse wereld.
Eisjen
kleindochter van een boer
eentje die met liefde door akkers dwaalt en haar hele leven de zin
"de boer hij ploegde voort" al gehoord heeft en nog nooit het hele
gedicht had gelezen. Bedankt Joep.
Ik
zie dit gedicht wat breder dan een gedicht over een boer of een
stichtelijk RK-gedicht, maar meer als een soort van handleiding voor hoe
te leven: je niet teveel bezighouden met alle drukte en gedoe om je heen
(waar je eigenlijk geen deel van uitmaakt) en je eigen weg doorzetten.
Niet weglopen voor je eigen taken en verantwoordelijkheden en de dingen
die op je pad komen in het oog kijken en je niet af laten leiden door
alles wat er langs de kant van de weg ligt. De hoofdzaken van de
bijzaken scheiden, dat soort dingen. Mensen maken vaak veel kouwe drukte
en komen daarmee eigenlijk geen steek verder (ook ik ben zo'n neuroot ja
ja). Het doet een beetje aan alsof alleen hard werken loont (is
misschien ook wel zo bedoeld), maar je kunt dat ook zien als toewijding
en doorzettingsvermogen en misschien vooral het vermogen het kaf van het
koren te scheiden (om dan maar in boerentermen te blijven.
Kan het wat moeilijk onder woorden brengen, maar ik vind het wel een
zinnig gedicht, katholiek of niet. Je kunt tenslotte God ook lezen als
universum, geestkracht of weet ik wat voor spirituele gedachte (als je
daarin gelooft tenminste).
Het doet me weer eens afvragen of het wel zo goed is om zo gebombardeerd
te worden met media en nieuws van de hele wereld en om altijd meer van
alles te kunnen kiezen. De wereld wordt er misschien klein van, maar het
hoofd vol en zo kun je je moeilijker richten op je eigen wereldje en je
eigen werk en dagelijkse dingen. Er valt iets te zeggen voor gericht
bezig zijn en eenvoud.
Caatje, die hoopt dat dit een beetje duidelijk overkomt zo...
Werumeus
Buning heeft mij geleerd hoe je na het wasschen der handen en het
aanroepen van de goden, met 20 tenen knoflook en 40 sjalotjes een haas
lekker kunt braden. Zijn balladen kende ik niet, wel de regel .. 'en de
boer hij ploegde voort'.
Eigenlijk vind ik jouw verhaal waarom je dit gedicht kiest mooier dan
het gedicht zelf, Joep!
Het gedicht klinkt wel mooi bij hardop lezen, het wordt bijna een
bezwering. Laat die boer toch doorploegen. Het christelijke spreekt me
niet zo aan. Worden de gruwelen nu gruwelijker door het strakke ritme
van het gedicht of worden ze erdoor verkinderlijkt? Toch ben ik blij dat
ik nu weet waar die regel En de boer hij ploegde voort vandaan komt.
leidje
Leuk,
Leidje, deze samenvatting. En je hebt gelijk waar het de
interpretatie door interesse betreft. Ik merk dat ook vaak, en vooral
bij poëzie. Veel meer dan bij proza. Zou dat komen doordat poëzie vooral
raakt aan het eigen "ingesteld zijn", je gerichtheid in het leven?
Eigenlijk het innerlijk, dus. Dat vind ik het mooie van poëzie; ook al
zullen dichters met hun gedicht iets hebben willen duidelijk maken, of
iets voor ogen hebben gehad, zodra het vrijgelaten is lijkt een gedicht
de eigenschap te ontwikkelen om ontelbare innerlijke werelden binnen te
kunnen dringen.
Bernique
