Hans Andreus


Wanneer ik morgen doodga,
vertel dan aan de bomen
hoeveel ik van je hield.
Vertel het aan de wind,
die in de bomen klimt
of uit de takken valt,
hoeveel ik van je hield.
Vertel het aan een kind,
dat jong genoeg is om het te begrijpen.
Vertel het aan een dier,
misschien alleen door het aan te kijken.
Vertel het aan de huizen van steen,
vertel het aan de stad,
hoe lief ik je had.

Maar zeg het aan geen mens.
Ze zouden je niet geloven.
Ze zouden niet willen geloven dat
alleen maar een man alleen maar een vrouw,
dat een mens een mens zo liefhad,
als ik jou.

Gedichtenbundel 'Domweg gelukkig, in de Dapperstraat'. Ooievaar pockethouse
1994. Oorspr. Uit De Gids 1959.


Dit is een van de gedichten die mij na eerste lezing altijd bij zijn
gebleven. Het sluit mooi aan bij 'Ik heb je liever' van dezelfde dichter,
dat in juni op de WGlijst kwam.
Als ik het lees, praat ik in gedachten met de bomen, een jong kind, het
dier, de stenen huizen en de stad. Ik vind daarin inderdaad meer de essentie
van liefde terug, het hele persoonlijke dat om je heen is. Dat kun je niet
echt delen met een ander mens, dat voel je tegelijk met het voelen van het
leven.
Er spreekt ook zo'n troost uit, de liefde verheft zich boven het concrete
uit. Eigenlijk vind ik het eerste deel al voldoende en is de uitleg in het
tweede deel voor mij niet nodig. Maar ook het tweede deel is mooi; het
verengt de soort liefde echter wel een beetje.
Af en toe zie je de eerste regels boven een rouwadvertentie staan, dat is
ook mooi, maar mijns inziens (en dat is natuurlijk heel persoonlijk hoor)
niet helemaal op z'n plaats: 'zeg het aan geen mens'...

Hanneke BD


Bedankt voor de mooie tekst. Mijn opa is net overleden, paste heel goed bij
mijn stemming.


Als je dit gedicht leest, is de tekst zo gewoon, maar aan het eind van
de regels krijg je de tranen in je ogen, omdat dit zo treffend de
echte liefde tussen twee mensen weergeeft. Dat je je niet kunt
voorstellen dat je wellicht zelf ooit eens in die positie komt, en je
het wel van de daken af wil schreeuwen dat dit voor jou niet te
verdragen is.

Heel mooi.


heel mooi gedicht, ontroerend. Als je het leest wordt je er helemaal
stil van. Mooi begin van de dag.


Als ik morgen dood zou gaan (dat kan natuurlijk, je weet het niet ) dan is
het voor mij onbestaanbaar om vandaag tegen mijn geliefde te zeggen, je moet
wat ik voor je voel wel verder vertellen, maar alleen tegen schepsels en
dingen die het op hun beurt niet verder kunnen vertellen. Vertel het niet
aan volwassen mensen, ze zouden je niet geloven. Ze zouden niet _willen_
geloven dat ik je zo liefhad.
Het geheel in de gebiedende wijs. Het komt me ongeloofwaardig voor. Het
enige wat ik mooi vind is

: Wanneer ik morgen doodga,
: vertel dan aan de bomen
: hoeveel ik van je hield.

Dat komt sterk genoeg over, de rest zwakt het af.
Hoe vaker ik het gedicht overlees, hoe meer tegenzin ik voel.

****

Nu denk ik te weten waardoor mijn tegenzin komt. De levende ík' zegt tegen
de andere levende wat hij/zij moet doen of juist niet moet doen als de 'ík'
dood is. 'Ik' claimt over het graf heen wat en aan wie de ander mag
vertellen hoezeer 'ik' van de ander hield.
De reden is o.a. een soort wantrouwen, ze zouden je niet willen geloven.
Waarom niet? Is het zo iets geweldigs en unieks die liefde van 'ik'?
Ik denk dat het de liefde van iets 'bezitten' is en niet een volwassen
liefde.

Ik ben heel benieuwd of er iemand is die het ook zo voelt.


Niet zo gek toch dat iemand in het begin denkt dat zijn/haar liefdesgraad
uniek is, niemand kan zoveel van een ander houden als jij van hem en hij van
jou.
Heb je het geluk dat je huwelijk 50 jaar mag duren dan kan die uitspraak
inmiddels geëxalteerd op je overkomen.
Hoe oud was Andreus eigenlijk toen hij het schreef? Aha, 33 jaar.

Ik vond http://home.euphonynet.be/literatuur/Hans%20Andreus.htm  waarin
je een medestander vindt Leidje die zijn nuchtere bezwaren mooi onder
woorden brengt. Ik denk dat hij wel gelijk heeft maar dat dat gelijk niet
telt op de momenten waarop mensen hun emoties beleven.
Wat ik -nu niet in zo'n emotionele fase - bijvoorbeeld een geestig bezwaar
vind is de volgende opmerking van deze Dr Claes:
''Maar zeg het aan geen mens. Stel je voor dat Andreus het aan geen mens
verteld had, dan stond dit tekstje hier niet, dan had Andreus zelfs op
papier gezwegen. Nu zegt hij in feite dat wij allemaal een stuk onbenul zijn
die er niets van willen begrijpen. Want dat staat er. Wie jij ook bent, zijn
vrouw mag het je niet zeggen, jij zou het niet begrijpen. Jij, jullie
allemaal, de mensen. Jullie allemaal die dit gedicht goed vinden''.


> Nu zegt hij in feite dat wij allemaal een stuk onbenul zijn
> die er niets van willen begrijpen. Want dat staat er. Wie jij ook bent,
> zijn
> vrouw mag het je niet zeggen, jij zou het niet begrijpen. Jij, jullie
> allemaal, de mensen. Jullie allemaal die dit gedicht goed vinden''.

Ha ha ja leuk commentaar is dat. Maar of het een goede vertaling is dat
betwijfel ik. Wie kan ooit begrijpen wat liefde voor een ander betekent,
hoe
liefde voor een ander voelt. Dat maakt een ander niet tot onbenul of zo al
dan
zijn we allen onbenullen wat het weten van het liefdesgevoel van een ander
mens betreft.

Ik herinner me dit als een gedicht dat op de middelbare school tot op het
bot
werd afgekloven.


Met mijn man een uur gepraat over hoe ik het gedicht proef en mijn
irritatie. Natuurlijk voelt hij het anders, hij is een ander mens met andere
opvattingen en gevoelens. Hij ziet die gebiedende wijs niet, ziet het vertel
het enz. als: je kunt het gerust aan bomen ..... vertellen, maar doe het
maar niet aan mensen die het niet kunnen of niet willen begrijpen. Meer een
vriendelijke raad. Hij ziet niet in waarom ik er zo door geïrriteerd ben.
'Er zit toch geen sanctie op als de achterblijvende gewoon doet waar hij/zij
behoefte aan heeft, ook al is dat met andere mensen praten over hun liefde'.
Dan moet ik weer lachen.

>Niet zo gek toch dat iemand in het begin denkt dat zijn/haar liefdesgraad
> uniek is, niemand kan zoveel van een ander houden als jij van hem en hij
van
> jou.
> Heb je het geluk dat je huwelijk 50 jaar mag duren dan kan die uitspraak
> inmiddels geëxalteerd op je overkomen.
> Hoe oud was Andreus eigenlijk toen hij het schreef? Aha, 33 jaar.

Als iemand denkt, dat zijn/haar liefde uniek is, dan is dat normaal en
logisch, ook of misschien juist wel na 50 jaar huwelijk! Maar dat je de
raad geeft om dat tegen niemand te zeggen is niet normaal in mijn ogen. Ik
heb al heel wat mensen meegemaakt die hun man/vrouw verloren hebben en de
meesten doen niets liever dan over de gestorvene praten en over hoe goed ze
het samen hadden. Het is toch ook prachtig dat je met je verdriet en je
trots om zo'n grote liefde na het verlies ervan naar een ander mens kunt om
erover te praten? Ik vind het een afwijzing van meelevende mensen om te
zeggen, de mensen 'willen' het niet begrijpen en ik vind het eigenlijk ook
een soort gebrek aan respect voor de geliefde, zo van ik alleen weet, wat
goed voor je is.

Die omkering van Claes begrijp ik niet helemaal, maar verder ben ik het wel
met hem eens, vooral met het laatste deel van zijn bespreking. Al zie ik
niet alleen de miskenning van goedwillende mensen, maar ook de miskenning
van de liefde en de kracht van de geliefde.

Maar misschien kwam de liefde van één kant.


Elke liefde is uniek, ben dat met je eens. Ik had het over de
bewering van Andreus dat de liefdesgráad van de vertelstem uniek zou zijn.
Niemand zovéél als hij. Ik zou dat inderdaad maar tegen niemand beweren. Nou
ja, de wind kan geen kwaad .
En die gebiedende wijs, dat vindt die vrouw als ze net met hem getrouwd is
nog allemaal prachtig. Dimitri Verhulst commandeerde op dat sterfbed in
Hoofdstuk IV van Mevrouw Verona zijn lief op precies dezelfde manier. Blijf
beneden, bak uien, hang je jurk aan de waslijn, niet naast me komen zitten
enz. enz.


> Wat ik -nu niet in zo'n emotionele fase - bijvoorbeeld een geestig
> bezwaar vind is de volgende opmerking van deze Dr Claes:
> ''Maar zeg het aan geen mens. Stel je voor dat Andreus het aan geen
> mens
> verteld had, dan stond dit tekstje hier niet, dan had Andreus zelfs op
> papier gezwegen. Nu zegt hij in feite dat wij allemaal een stuk
> onbenul zijn
> die er niets van willen begrijpen. Want dat staat er. Wie jij ook
> bent, zijn
> vrouw mag het je niet zeggen, jij zou het niet begrijpen. Jij, jullie
> allemaal, de mensen. Jullie allemaal die dit gedicht goed vinden''.
>
wat heerlijk toch dat iedereen bij zo'n gedicht zijn eigen beleving
heeft. Ik had zelf meer de relatie gelegd met een moment dat je je zo
gelukkig voelt dat je het niet meer onder woorden kan brengen, dat de
woorden eenvoudig tekort schieten om te vertellen wat je voelt.
Daarom vind ik het een mooi gedicht.


Je zo gelukkig voelen is ook een emotioneel moment. Dan ga je niet kritisch
afwegen of het wel waar is dat heel jonge kinderen meer van de liefde
begrijpen enzovoort.
Mooi gedicht (jaarlijkse ontmoeting in de vierdeklasmethode Nederlands) maar
ik kan me op dit rustige moment óók inleven in allerlei redelijke bezwaren
vooral als ze met humor gebracht worden.


> Elke liefde is uniek, ben dat met je eens. Ik had het over de
> bewering van Andreus dat de liefdesgráad van de vertelstem uniek zou zijn.
> Niemand zovéél als hij. Ik zou dat inderdaad maar tegen niemand beweren.
Nou
> ja, de wind kan geen kwaad .

Ja, je hebt gelijk, ik had over de liefdesgraad heengelezen. Dat is
inderdaad wat anders!


hier ter aanvulling een heel bekend gedicht van christina rosetti,
die dit ook een mooi thema vond.
het aardige van 'Song' vind ik wel dat rosetti de geliefde vrij laat
om te herdenken of te vergeten
hoewel ze ook de gebiedende wijs gebruikt: Sing, Plant, Be.
Ik ervaar dat niet als een ge-/ verbod maar eerder als een
toestemming, een 'niet hoeven'.
een aanvoegende wijs?
in het engels is die kwa vorm dezelfde als de gebiedende wijs geloof ik?

en eigenlijk lees ik het bij andreus ook zo.
of kan dat niet, grammaticaal gezien?


SONG

by: Christina Rossetti (1830-1894)


When I am dead, my dearest,
Sing no sad songs for me;
Plant thou no roses at my head,
Nor shady cypress tree:
Be the green grass above me
With showers and dewdrops wet;
And if thou wilt, remember,
And if thou wilt, forget.

I shall not see the shadows,
I shall not feel the rain;
I shall not hear the nightingale
Sing on, as if in pain;
And dreaming through the twilight
That doth not rise nor set,
Haply I may remember,
And haply may forget.


"Song" is reprinted from Goblin Market and other Poems. Christina
Rosetti. Cambridge: Macmillan, 1862.


Heel mooi, mooie woensdag zo.


Dit gedicht van Rosetti vind ik _wel_ mooi, daar voel ik helemaal het
gebiedende bijna zeurderige niet in, al is het dezelfde manier van zeggen.
Hier lees ik echt liefde uit, wel los kunnen laten en niet die grote woorden
over de eigen liefde. Dank je wel, voor mij een mooi tegenwicht.


Mooi gedicht, bedankt voor deze aanvulling.
Het gedicht van Andreus ken ik al erg lang en toch nu vanuit een andere
positie (mijn lief is eind oktober overleden voor wie dat nog niet wist)
overviel me vandaag een ander gevoel over het gedicht.
Ik vroeg me af waarom de waarschuwing die het gedicht inhoudt, wordt gegeven
voor *na* de dood van de geliefde. Geloven de mensen het wel als de geliefde
nog leeft? Of doet het er dan minder toe wat ze geloven? Ik ervaar wel een
vorm van kwetsbaarheid zo zonder hem en het leven dat zo gewoon door moet
gaan.


> overviel me vandaag een ander gevoel over het gedicht.
> Ik vroeg me af waarom de waarschuwing die het gedicht inhoudt,
> wordt gegeven
> voor *na* de dood van de geliefde. Geloven de mensen het wel als
> de geliefde
> nog leeft? Of doet het er dan minder toe wat ze geloven?

beide lijkt me waar, en zeker het laatste


De openingszin van het gedicht roept een vraag op die ik eerder niet had.
Het "hoed je voor de reactie van mensen" komt in een ander licht te staan.
Is
het een waarschuwing voor onbenul, voor onbegrip of zelfs harteloosheid.


Als je zelf met een groot verdriet geconfronteerd wordt realiseer je je dat
je daarvóór heel vaak tekortgeschoten moet zijn. "Je moet er geweest zijn'',
dan weet je alleen maar hoe het voelt. Het is 'ervoor' en 'erna'. .Veel
gelezen hebben scheelt wel iets.
Iemand die twee van haar drie dochters had verloren bij een ongeluk terwijl
de derde al zes weken in coma lag vertelde dat de mensen op straat die haar
herkenden snel aan de overkant gingen lopen. Niet uit harteloosheid. Hoewel
ze besefte dat haar verschijnen moeilijk kon zijn voor andere mensen was ze
enorm dankbaar dat de zevenjarigen aan wie ze les gaf er ook nog waren,
omdat die haar zonder angst en reserve vragen stelden en heel lief op haar
immense verdriet reageerden. Maar ja, blijf eens zo onbevangen als een
zevenjarige!


Mee eens. De onbevangen reacties van kinderen zijn fijn.
De harteloosheid zit denk ik niet in het ontwijken, maar in het ontkennen.
Andreus: "Mensen zullen niet geloven dat."
En wat komt er dan uit dat ongeloof voort?
De mensen die niet willen geloven dat... gaan niet aan de overkant lopen,
maar
ze handelen alsof er niets is gebeurd.


''Ze handelen alsof er niets is gebeurd'' ja, dat is een bekende reactie.
Ontkenning (vaak uit verlegenheid en onmacht denk ik ) is inderdaad stuitend
en het maakt eenzaam. Mensen zeggen wel: ik praatte nergens over omdat je er
anders steeds aan herinnerd werd, het is nog niet eens verkeerd bedoeld.
Maar wat het gedicht aankaart, het onmogelijk kunnen begrijpen van anderen
hoe groot de liefde wel niet was, dat gaat eigenlijk over het
niet-communiceerbare van een geluksgevoel.

Zouden mensen moeten begrijpen wat er tussen de geliefden was, om de diepte
van het gemis na te kunnen voelen?
Ik ben er nog niet van overtuigd dat die hand in hand gaan. Misschien is het
verdriet wel nog groter als het niét zo goed was allemaal, als er
schuldgevoel is, of boosheid, als het te laat is voor alles, als een leven
voor niets is geleefd.


 


> Zouden mensen moeten begrijpen wat er tussen de geliefden was, om de
> diepte
> van het gemis na te kunnen voelen?
> Ik ben er nog niet van overtuigd dat die hand in hand gaan. Misschien is
> het
> verdriet wel nog groter als het niét zo goed was allemaal, als er
> schuldgevoel is, of boosheid, als het te laat is voor alles, als een leven
> voor niets is geleefd.

Het is waarschijnlijk onmogelijk om na te kunnen voelen wat een ander voelt.
En met tevredenheid terug kunnen kijken naar een fijne tijd samen, dat geeft
troost. Maar nu raken we wel van het gedicht af ;-)
Ik wilde graag aangeven hoe een gedicht ineens in een ander licht kan komen
te staan, er zit toch een deel projectie in interpretatie.


Andreus' gedicht blijft rondzingen. Roept veel op. Natuurlijk.
't Gaat over liefde en dood. En velen van ons hebben daar op de een of
andere manier mee te maken (gehad). Het gedicht vraagt om herinneringen en
associaties. Zeker omdat 't zo oerbekend is.

Ik heb er ook eentje. Begeleidde een kleine lees-schrijfgroep. De sfeer was
intiem. Ik vertelde dat ik zou gaan scheiden. Stilte. Volgende sessie: de
vrouw die 'de beurt' had voor het-gedicht-van-de-week las Andreus voor. Keek
me aan. Kromp in elkaar. Wist niet hòe zich te verontschuldigen.

Dus - over associaties gesproken ..


Dit gedicht roept kennelijk bij velen iets op en ook ik kom weer even uit
mijn lurkstand. Voor een dag van morgen is mij dierbaar, maar roept idd.
toch ook wel een bepaalde frictie op, maar zeker geen irritatie. Ik weet
niet precies waar het hem in zit, maar het heeft wel te
maken met het niet vertellen aan een mens, want ik zou niet weten waarom
niet... Ik draag dit gedicht ook al heel wat jaren met me mee, vanaf dat ik
er als jong meisje mee geconfronteerd werd, ik weet niet meer waar dat was
of in welke situatie. Het lied van Rossetti ken ik niet, maar ik vind het
prachtig en zal het zeker ook bewaren!


Nog een late reactie. Het gedicht sprak mij wel aan. Want ik heb van mijn ex
man gehouden en misschien hou ik nog wel van hem. Stel dat ik morgen dood ga
laten mijn kinderen dan vertellen hoeveel ik van hem hield. Dit geld ook
voor mijn kinderen vertel aan ze hoeveel ik van ze hou. Door de scheiding
zie ik mijn jongste zoon niet meer. Ik zou wel naar hem willen schreeuwen
hoeveel ik van hem hou.
Niet alleen rouw door de dood maar ook rouw door scheiding doet pijn.
De tekst ontroerde me.


Vanochtend zonder dit gelezen te hebben in de auto gestapt om van amersfoort
naar groningen te rijden voor een huwelijk van iemand (de bruidegom) die ik
al vanaf mijn 6e ken. Wij waren elkaar uit het oog verloren, maar onze
moeders werden en zijn dikke vriendinnen. Met zijn moeder ook veel contact
gehad tijdens de ziekte van mijn man. net voor de kerst bleek dat de
vader van de bruidegom terminale kanker heeft. Daarom is het er snel
besloten om te trouwen en vandaag was het dus zover. een beladen en vrolijke
dag. Voor mij ook beladen. J. en ik zijn in 1999 in hetzelfde stadhuis
getrouwd en voor mij is het de eerste keer na zijn dood dat ik daar weer zou
zijn.
Onderweg hoor ik op de radio het liedje dat onder onze trouwvideo gemonteerd
is. Tijdens de plechtigheid ben ik geemotioneerd en denk ik aan onze dromen
en vooral liefde voor elkaar. Toen J. en ik trouwden heb ik voor een dag
van morgen voorgelezen. Het was voor hem een verrassing en het raakte hem
(en mij natuurlijk) diep. Tijdens de begrafenis van J. las zijn zus (op
verzoek van J.) hetzelfde gedicht voor, voor mij.
Na de plechtigheid van vanochtend drink ik nog even wat in een cafeetje met
mijn moeder en stiefvader en check even mijn mail.
Vandaag is het gekozen gedicht: voor een dag van morgen.
Heerlijk dit soort toeval. of zou het toch wat anders zijn? Waarom nou juist
vandaag dit gedicht gekozen?

ik ben er blij mee.


Wat een prAchtig verhaal. Ik zit lekker mee te janken (maar
ook als een debiel te grijnzen omdat het zo mooi is - altijd een goede
truk om die 2 tegelijk te doen als het lukt.) Ach, als je het in een
boek zou lezen zou je het 'ongeloofwaardig' vinden. Des te heerlijker
dat zulke dingen af en toe toch in het echt kunnen gebeuren. Bedankt
voor het doorvertellen hier. Ik ben niet zo'n 'fan' van al dat
gedicht op woensdag maar als het af en toe zoiets voortbrengt dan kan
ik het wel tolereren dan ;-)


Woensdag heb ik dit gedicht op de mail gezet en gelukkig heeft het een
aantal grrls aangesproken, op verschillende manieren. Een gedicht blijft
toch - misschien wel meer dan een boek - erg vatbaar voor persoonlijke
interpretatie.
Nav jullie opmerkingen heb ik weer over het gedicht nagedacht. Ik kende het
overigens pas een tiental jaren en had er op de middelbare school nooit van
gehoord.
Voor mij is het alleen positief, ik had de gebiedende wijs er niet in
gezien.
Ik zie het meer als dat iemand aan zijn dierbare (nogmaals) wil vertellen
hoeveel hij/zij van hem/haar houdt. Het moment van vertellen kan vlakbij
iemands dood liggen, maar dat hoeft niet. Het karakter van de liefde wordt
beschreven, waarbij 'veel' niet in vergelijking is met andere liefdes van
anderen, maar meer iets is wat alleen zij beiden weten. Na de dood blijft
deze liefde 'in de lucht' hangen zodat deze altijd bij de dierbare blijft.
En deze liefde blijft aanwezig in de lucht, in de natuur en mensen zijn daar
minder gevoelig voor in hun drukke bestaan dan dieren, onbevangen kinderen,
en bomen. En hoe kan (wat mij betreft dan) een ander mens begrijpen,
aanvoelen, wat deze liefde was en is? En waarom zou dat ook? Zij kunnen
slechts gissen, zoals wij ook nooit van een ander kunnen weten, slechts
vermoeden hoe zij de kleuren zien, maar willen we dat écht weten, maakt dat
uit voor ons geluk?


 


 

 




 


Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 01/07/09  Eisjen

 
Woensdag Gedichtdag