Willem Wilmink


Ben Ali Bibi


Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
dus keek ik er met verwondering naar:
Ben Ali Bibi. Goochelaar.

Met een lach en een smoes en een goocheldoos
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos,
scharrelde hij de kost bij elkaar:
Ben Ali Bibi, de goochelaar.

Toen vonden de vrienden van de Weduwe Rost
dat Nederland nodig moest worden verlost
van het wereldwijd joods-bolsjewistisch gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk die goochelaar.

Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd geklopt.
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Bibi, de goochelaar.

In 't concentratiekamp heeft hij misschien
zijn aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar,
Ben Ali Bibi, de goochelaar.

En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar
voor Ben Ali Bibi, de goochelaar.

Voor Ben Ali Bibi, de kleine schlemiel,
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.


Uit: Willem Wilmink; Je moet je op het ergste voorbereiden.
Uitgeverij Prometheus, 2003

Ik zag laatst weer de documentaire 'Dichter in de Javastraat' over Willem
Wilmink. Daarin las Joost Prinsen dit gedicht voor, en barstte daarbij in
tranen uit. Ik trouwens ook. Wie kan dit gedicht met droge ogen lezen?
De mooiste vondst vind ik het tegen over elkaar zetten van het kolossale '
wereldwijd joods-bolsjewistisch gevaar' en 'die goochelaar'. De gevaarlijke
reus wordt teruggebracht tot één enkele ongevaarlijke man.
In de jaren zestig gaf Wilmink colleges 'poëtica', dwz dat we een gedicht
moesten bestuderen. Wat betekende dat? wilde hij weten terwijl hij op zijn
snor kauwde. En dat? Aan het eind van het uur kregen we dan, net als in een
detectiveserie, de goede oplossing. Daar heb ik een levenslange angst voor
gedichten aan overgehouden: alleen een expert die ervoor door heeft geleerd
kan ze begrijpen.
Wilminks poëzie is toegankelijk. Over dit gedicht hoeven we geen uur lang
diep na te denken. Het is simpel en aangrijpend.

Op het internet vond ik informatie over de goochelaar (met dank aan
Marloes).
Michel Velleman werd geboren in 1895 in Groningen, en trad in de jaren
twintig op in Amsterdam en omstreken als 'humoristisch goochelaar, professor
Ben Ali Bibi'. Het Nieuwsblad van het Zuiden schrijft in 1924 over hem: 'Ben
Ali Bibi is een handige toovenaar die de aanwezigen versteld doet staan van
zijn ongelooflijke toeren. Al deze toeren op te noemen is natuurlijk
onmogelijk, doch hij had een groot succes. Een heele avond met deze
toovenaar alleen zou niemand vervelen.'
Velleman trad ook op voor Prins Hendrik en voor de Duitse ex-keizer Wilhelm.
Hij bracht een boekje met eenvoudige goocheltrucjes uit, voor de somma van
25 cent.
Tijdens een razzia in juni 1942 werd hij in zijn huis aan de Amsterdamse
Biesboschstraat opgepakt. Hij stierf op 2 juli 1943 in Sobibor, dezelfde dag
als zijn vrouw. Ook dochter Aaltje kwam om. Slechts één kind overleefde de
oorlog.

Trude


bedankt trude, voor een inderdaad toegankelijk gedicht over één van
die zes miljoen slachtoffers van de Duitsers in '40-45.

ik ben met je eens dat het simpel en aangrijpend is. voor degenen die
genoeg van de geschiedenis uit die jaren hebben meegekregen. liefst
inclusief wat van het filmmateriaal dat de Duitsers in hun
gründlichkeit zo keurig geadministreerd hadden.
en ik ben het ook met je eens dat in nederland de hermetische
(ondoorgrondelijke, gesloten) poëzie teveel aandacht heeft gekregen.
ik vind dat ook. merkwaardig dat de toegankelijke Wilmink zelf daarin
zodanig is meegegaan in de jaren zestig, dat hij jou bang gemaakt
heeft voor poëzie. merkwaardig maar ook jammer.

ik doe nu iets dat ik me voorgenomen had om niet te doen hier op de
lijst, nl een product van eigen makelij prijsgeven.
omdat het naar mijn mening aansluit bij het thema WW2 en ook bij het
begrip toegankelijkheid.

jullie moeten het maar beschouwen als een kado'tje van mij.


Voor de broertjes Hornemann
Edo (1933-1945) en Lexje (1936-1945)


Vrijheid is een vogeltje
in mijn handen

Het monster ligt
in een museum

in Vught
in Neuengamme
bij Doktor Heissmeyer

in een schoolgebouw in Hamburg
waar jullie werden opgehangen
op

20 april 1945

Het monster is niet dood

Onderschat dat
godverdomde monster niet

Vandaag vier ik
dit broze vogeltje.


Elma, 18 september 2004

met dank aan Phocas Kroon: de joodse gemeenschap van Eindhoven
1940-1945.

noot: op 18 september 1944 werd Eindhoven bevrijd.
De namen van Edo en Lex Hornemann leven voort in de naam van een mooi
plantsoen bij mij in de buurt.
Dit gedicht staat in een bundel waarin 60 jaar vrijheid in Eindhoven
werd herdacht.
zie ook:
http://www.philips-kommando.nl/


Dank je wel voor jouw kado'tje. Ik heb jouw gedicht gelezen en de
tranen liepen over mijn wangen. Wat mooi verwoord. Zeker met de persoonlijke noot erbij.

Ik heb ook de website van het Philips kommando bekeken: wat indrukwekkend.
In het boek Sonny Boy van Annejet van der Zijl komt Kamp Vught ook voor. Nu kan ik me voorstellen hoe dat gegaan is met het versturen van berichten uit
zo'n omgeving.

Ik ben blij dat je bent afgestapt van je voornemen om niets op deze lijst te
'publiceren'.

Nogmaals dank.


wat een heerlijke waardering, dank! :-)
je kan je wel voorstellen dat ik dat gedicht niet durfde voor te
lezen op het feestelijk uitgedoste stadhuisplein op 18 september 2004.
gelukkig durfde een vriendin van me dat wel te doen.
ik moet iedere keer aan Edo en Lex denken als ik langs de Dommel,
door dat plantsoen fiets. Ze waren twee en vijf jaar ouder dan ik.
Het grenst aan het Anne Frank plantsoen.
hier foto's van bevrijdingsmonumenten, o.a. dat van Edo en Lex
http://www.eindhovenfotos.nl/Bevrijding_monumenten_eindhoven.htm
en ja, Sonny Boy, daar komt inderdaad Kamp Vught in voor. wat een
mooi boek is dat.


Bedankt voor je indrukwekkende gedicht!
Waarom zou de Woensdag Gedichtdag alleen maar besteed moeten worden aan
gedichten van gevestigde auteurs?
Ik weet natuurlijk niet hoe de andere gedichtgrrls daarover denken, maar
iets van jezelf inzenden lijkt me nu juist leuk.


> Waarom zou de Woensdag Gedichtdag alleen maar besteed moeten worden
> aan gedichten van gevestigde auteurs?
> Ik weet natuurlijk niet hoe de andere gedichtgrrls daarover denken,
> maar iets van jezelf inzenden lijkt me nu juist leuk.

ik ben het met je eens, maar het voelt kwetsbaar.
en het haalt misschien teveel aandacht af van Willem Wilmink?


Mooie keus Trude. Dit is weer zo'n typisch simpellijkend maar veelzeggend
gedicht van Willem Wilmink.
Dank je wel, ook voor de achtergrondinformatie.

 



 

 


Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 01/07/09  Eisjen

 
Woensdag Gedichtdag