Bernlef: Hoe van de trap te vallen

Als je van jazz houdt...

Het thema van de boekenweek is muziek, en dat zullen we weten. Een overweldigende hoeveelheid publicaties is verschenen waarin manhaftig de link tussen klank en woord wordt gelegd. En ze zijn vast niet allemaal zo leuk als die van Bernlefs Hoe van de trap te vallen.

Bernlef raakte als twaalfjarig jongetje geïnteresseerd in jazz. Dat was ongeveer in 1949. De tijd van de swing, die zou overgaan in steeds echtere jazz: bebop, hard bop, cool, etc. Bernlef in De Stem (3 maart 2006):

"Jazz stond in de jaren vijftig model voor alles wat afwijkend was. De samenleving in de jaren vijftig was stijf en burgerlijk. Met jazz kon je je onderscheiden van de massa. Zoals je dat later met popmuziek kon. Jongeren zullen van deze bundel zeggen: daar heb je weer zo'n nostalgische oude baas die het over de goede ouwe tijd heeft. Maar het is nu ook mode om af te geven op alles wat naar nostalgie riekt."

In 12 verhalen en verhaaltjes laat hij ons nog wat met hem mee mijmeren. Het zijn stukjes waarbij jazzliefhebbers, en ik dus ook, af en toe herkennend knikken. Ja, zo was het, of, ja, was ik er maar bij geweest. Want in de tijd die Bernlef beschrijft was de jazz nog fris en oorspronkelijk. Vinden we het in de klassieke muziek heel gewoon dat een werk steeds opnieuw wordt uitgevoerd, in de jazz is er de niet altijd even expliciet uitgesproken regel dat je er dan wel wat aan moet toevoegen, niet zo maar natoeteren. Bernlef ziet daar ook geen heil meer in:

"Het was inderdaad net porno, het tonen van vals bloot, het opblazen van wat ooit, eens, in een ver verleden, echte emoties waren geweest, nu verworden tot plichtmatige herhaling die niets met muziek van doen had." (Diepvriesjazz, blz. 53)

Het bundeltje (want meer dan 100 bladzijden is het niet) heeft scherpe kanten (Nikkermuziek) en ontroerende kanten (Jazzclub). Plus onvervalste jazzfreak-kanten:

"1955. Charlie Parker was dood en al de leraren van school leefden nog. Een grove onrechtvaardigheid." (Bird lives, blz. 11)

Het titelverhaal Hoe van de trap te vallen beschrijft de manier waarop Monk piano speelt op een prachtige manier. Monkkenners en bekenden herkennen in de beschrijving onmiddellijk de wat ik altijd noem hoekige stijl.

Bij het boekje zit een cd waarop Bernlef met begeleiding van Guus Janssen het verhaal Gestoord 2 voorleest. Het is een opname van het Crossing Border Festival 2004. De helter skelter van de hedendaagse op hol geslagen lege conversatie is schitterend weergegeven. Soms lijkt de muziek er met de haren bijgesleept en dat is jammer, want Janssen is een veelzijdig pianist.

Tot slot: Bernlef kan schrijven. En dat is een genot. Treffende beschrijvingen, nooit een woordenbrij, mooie vergelijkingen. Ik vond Hoe van de trap te vallen een heerlijk boekje. Maar ja, ik hou dan ook van jazz.

 

yvonnep
Plaisirs et loisirs - weblog

Dankjewel voor je mooie recensie yvonne.
Wat ik van jou lees had ik ook verwacht aan te treffen in de verhalen : herkenning en muziekbeleving. Ik zag Bernlef in Vrije Geluiden met Guus Janssen, en die Janssen, tja, ook niet helemaal mijn smaak daar, te veel individualist om een passende toevoeging/omspeling/ondertiteling voor Bernlefs tekst te zijn
denk ik. Ivo Janssen(pianist) heeft iets soortgelijks gedaan samen met Anna Enquist: zij citeerde haar gedichten, hij speelde bijpassende muziek van vooral Chopin, zijn ze mee het land doorgetrokken. Ik heb het op een cd gehoord, maar ik hou dan weer niet zo van Enquist ;-))) Maar Bernlef wil ik wel aanschaffen denk ik, zeker na jouw recensie ;-)

> Dankjewel voor je mooie recensie yvonne. Wat ik van jou lees had ik ook verwacht
> aan te treffen in de verhalen : herkenning en muziekbeleving.

Och, ik wil altijd zoveel delen en dit even niet. Ik hou teveel van jazz en het lijkt erop dat Bernlef zich inwringt als favoriet schrijver.

> Ik zag Bernlef in
> Vrije Geluiden met Guus janssen, en die janssen, tja, ook
> niet helemaal mijn smaak daar, te veel individualist om een
> passende toevoeging/omspeling/ondertiteling voor Bernlefs
> tekst te zijn denk ik.

Dat ben ik niet met je eens. Ik vind juist dattie hier te weinig ruimte krijgt. Het moet kunnen om met tekst en muziek tot een geheel te komen (is opera daar niet een voorbeeld van?), maar hier gebeurt dat maar op een punt, puntje, puntje (als je het boek koopt begrijp je dit). Ik denk dat twee zulke individualisten juist tot heel wat zouden kunnen komen. Bovendien is Janssen het gewend om op het moment zelf iets te creëren.

> Ivo Janssen(pianist) heeft iets soortgelijks gedaan samen met
> Anna Enquist :
> zij citeerde haar gedichten, hij speelde bijpassende muziek
> van vooral Chopin, zijn ze mee het land doorgetrokken. Ik heb
> het op een cd gehoord, maar ik hou dan weer niet zo van
> Enquist ;-)))

Ik hou helemáál niet van Enquist en Janssen speelt geen bestaande composities, want hij komt uit de traditie van de geïmproviseerde muziek, de piep piep knor. Bovendien speelt hij mooi. Koop het boekje maar. Je zult er van genieten. Ik weet alleen niet hoe jazz je bent, want het is wel jazz! yvonnep

Nog meer over dit boek....: 

Querido 2006
ISBN 90 214 5307 X/ NUR 301

Bernlef bij de Boekgrrls:

Website J.Bernlef

Bernlef’s droge stijl zorgt dat t niet gaat schmieren: lakoniek en altijd trefzeker etst Bernlef zijn passie voor de jazz: Bernlef doet dat door droogjes allerlei archetypen te schetsen: de fanate bootlegverzamelaar, die in zijn geluidsjacht zoveel scalpen vergaarde dat het nooit meer beluisterd worden kan, de jongeman die altijd met zijn trombonekist vooraan zat bij elk concert in Sherezade, de oude bekende doorgewinterde fanaat die nooit een concert overslaat, het groepje inmiddels gearriveerde mannen dat op de middelbare school een jazzbandje begon.

Maar t meest bevallen mij toch de stukken waar Bernlef’s koele schildersoog het opneemt tegen de passie van zijn grote luisterende muziekhart.
(Jazzetcetera Volkskrantblog)

Jazz een geweldige film van Ken Burns, maar ook een perfecte website met alles voor de jazz liefhebber.

 

schrijver: 

boektitel: 

Hoe van de trap te vallen

isbn: 

9789021453071

genre: