De roman opent met de zin:

'I was born twice: first, as a baby girl, on a remarkably smogless Detroit day in January of 1960; and then again, as a teenage boy, in an emergency room near Petoskey, Michigan, in August of 1974. Specialized readers may have come across me in Dr. Peter Luce's study, 'Gender Identity in 5-Alpha-Reductase Pseudohermaphrodites,' published in the 'Journal of Pediatric Endocrinology' in 1975. Or maybe you've seen my photograph in chapter sixteen of the now sadly outdated 'Genetics and Heredity'. That's me on page 578, standing naked beside a height chart with a black box covering my eyes.'

Het verhaal gaat over deze ik-persoon: als uiterlijk lijkend een meisje geboren (Calliope Helen Stephanides), maar genetisch gezien een jongen. Het vertelt zijn familiegeschiedenis en hoe het genetisch defect dat hem uiterlijk een meisje maakte, vanuit Griekenland naar de States komt in de jaren '20 van de vorige eeuw. Het geeft gelijk een beeld van hoe immigranten deels vasthouden aan hun oude gewoonten en aan de andere kant hun best doen om Amerikaanser dan de Amerikanen te worden.

Een familiehistorie, een stuk Amerikaanse geschiedenis. Dit keer opgehangen aan een chromosomale afwijking (ik heb geen zin te gaan grasduinen of die echt bestaat). Deze chromosomale afwijking ontstond o.a. in het oude Griekenland en reist met de grootouders van de hoofdpersoon Calliope, Lefty en Desdemona, mee naar de VS in de jaren '20 van de vorige eeuw. Beschrijvingen van immigratie: het tegelijkertijd zo snel mogelijk all-american willen worden en tegelijkertijd vasthouden aan oude gewoontes om zo de band met het moederland niet te verliezen. Ook het vinden van huwelijkspartners in de Griekse gemeenschap hoort daarbij. We maken de drooglegging en de illegale drankstokerij mee, de opkomst van de lopende band in de Ford-fabrieken (schitterend beschreven trouwens), de recessie, opkomst van de Black Power, WO II, het anticommunisme van de jaren 50, de John Lennon-imitatie van de kleinzoon 'Chapter 11' (rare namen ook, hoe ze daar aan zijn gekomen?) begin jaren '70.

Hun kleindochter, Calliope wordt geboren met het uiterlijk van een meisje maar op haar 14e blijkt dat ze genetisch een jongen is, Cal. Het boek is door Cal geschreven als hij net 40 is en in Berlijn woont waar hij werkt voor de Amerikaanse culturele attaché. Boeiend gegeven.

Mooi ook hoe de grootmoeder, die altijd zo goed het geslacht van ongeboren babies kon voorspellen er dit maal naast lijkt te zitten (ze voorspelt een zoon, het is een dochter) en aan het eind van het boek tevreden concludeert dat ze er toch niet naast zat.

Wat vonden de grrls ervan?

“Ik las Middlesex van Jeffrey Eugenides. Het is echt een boek voor mij en voor al die grrls die van boeken als The corrections en The little friend genoten.”

“Ik kan het niet vergelijken met Donna Tart wat jij deed want ik vond dit heel mooi, helemaal ingeleefd en zonder franjes terwijl Tart mij irriteert van begin tot eind: aanstellerig, overdreven, wil wel maar kan niet. Sorry!”

“Ik denk het wel maar ik ben ook bang dat het verschillende grrls tegenvalt zoals The little friend tegenviel en Atonement. Ik zelf vond de sfeer/leeservaring daarmee overeenkomen (maar vond beide boeken _wel_ mooi).”

“Het is een aanrader. Het is bijna een epos: die hele geschiedenis van Griekse emigranten in Amerika en hun inburgering. Je leert de diverse familieleden kennen en begrijpen.”

“Jeffrey Eugenides kan schrijven. Boeken met sensatiebeluste onderwerpen laat ik meestal links liggen omdat ik denk dat de schrijver makkelijk wil scoren om een gebrek aan vakmanschap te maskeren. Zo niet bij Middlesex. Het is het verhaal van, 'dochter' van tweede-generatie Griekse immigranten, die in haar puberteit (ook) een jongen blijkt te zijn: ze is hermafrodiet. Eugenides brengt het verhaal van Cal integer en wordt nooit goedkoop. Het is tegelijkertijd een 'gewoon' verhaal over opgroeien én een familiesaga. Cals identiteit wortelt in de geschiedenis van zijn familie, ver terug op Cyprus aan het begin van de 20e eeuw. En zo pik je een stuk mee van de problemen van immigranten in de VS en het rassenprobleem. Maar dat wordt nooit hoofdzaak: het maakt deel uit van het leven van de familie. Cal, geboren en getogen Amerikaan, is opnieuw een outsider - maar van een ander slag."

“Dat ik niet de neiging heb om superlatieven voor Middlesex te gebruiken vind ik dus een pre van het boek. Door de bescheiden verteltrant kun je niet om het verhaal heen.”

“Ik was aan het lezen in De Reis van de Voorganger van P.O. Enquist en dat was een taaie opdracht. Lag zwaar op de maag. Gestopt en overgestapt op Middlesex. Dat thema is ook allesbehalve licht, je zult maar als hermafrodiet geboren worden, maar het verhaal is met humor geschreven. Het is zeker ook spannend. Toen Calliope eindelijk bij de dokter belandde dacht ik dat het met de spanning gedaan zou zijn, maar daarna werd het boek juist onderhoudender. Tenenkrommend dat het kind niet uit durft te komen voor haar liefde voor ''het Object'', op die manier werkte ze regelrecht toe naar een verkeerde beslissing. Leuk als het verhaal dan toch een onverwachte wending neemt.
Eugenides heeft gevoel voor nuances: als de grootmoeder denkt dat de grootvader dood is, is ze geschokt en verdrietig en tegelijk opgelucht. Opgelucht omdat haar grootste zorg, namelijk dat hem iets zal overkomen, van haar is weggenomen. Ik vind die mix van gevoelens onverwacht maar wel realistischer dan alleen een groot verdriet. Een schrijver die zulke observaties noteert boeit me."

De bijzondere namen van de verschillende personages in het boek leverden lekkere discussiestof op:
 

“Er zitten volgens mij nog heel wat lagen in die we zouden kunnen verkennen met de boekies. Zoals de namen van de personen, want wat zou Chapter 11 voor iets kunnen zijn? Iets uit de bijbel? Iets uit een ander boek? Iets uit de declaration of independence of zomaar een naam? En dat Calliope zo heet (muse of the epic poetry) is natuurlijk ook niet zomaar. Eigenlijk had Eugenides er een heldendicht van moeten maken, maar ja, dat koopt natuurlijk weer geen hond. :-)"

“En waarom Chapter Eleven zo heet is inderdaad een raadsel, het staat echt nergens.”

“O ja, dat wilde ik net ook in mijn mailtje zetten. Over de naam Chapter 11 is bij bookcrossing blijkbaar gediscussieerd en Maupi -aan wiens bookring ik meedeed- heeft het in haar journal over Middlesex gezet  Lijkt mij duidelijk. En wat betreft de naam Calliope: het is wel een episch verhaal natuurlijk.”

Over de titel van het boek werd het volgende geschreven:

“Eerst dacht ik dat Middlesex iets met zijn hermafrodiet zijn te maken had, dat zal ook wel, maar de stad bestaat ook echt.”

“Leuk! Boel pagina's wel he?! ;-) Met priegelige lettertjes in de versie die ik in handen kreeg, maar dat went snel denk ik. Op dit moment ben ik vooral benieuwd waar de titel op slaat. Ik heb een vriendin in Middlesex wonen en wie weet is het ook een boek voor haar ;-)”

“Middlesex slaat natuurlijk ook op de rare positie die deze persoon inneemt: hij heeft noch de vrouwelijke sexe, noch de mannelijke sexe (pure sang dan), maar zit daar tussenin.”

Enkele citaten:
De moeder van Calliope wil zo graag een dochter, de vader heeft een idee: als ze nou sex hebben ruim voor ze ovuleert, zijn de mannelijke zaadcellen al dood en krijgen ze dus een dochter.

'What we want is a good old, slow, reliable female sperm.' (...) Tessie laughed the suggestion off. But behind her sarcasm was a serious moral reservation. To tamper with something as mysterious and miraculous as the birth of a child was an act of hubris. In the first place, Tessie didn't believe you dould do it. Even if you could, she didn't believe you should try.'

(Uiteindelijk gaat ze toch mee in het plan en zowaar: een dochter)

'Standing at the window, my brother wanted more than anyting to believe in an American God who got ressurected on the right day.'

Om de VS in te komen, moeten de immigranten een taaltest ondergaan. Het is een bijbeltekst waarin eunuchs voorkomen.

'We didn't have enough eunuchs in Turkey? Now we have to talk about them at Ellis Island?'
'The Americans let in everyone (...) Eunuchs included.'
'They should let us speak Greek if they're so accepting'
 

Over Berlijn:

'This once-divided city reminds me of myself. My struggle for unification, for Einheit. Coming from a city still cut in half by racial hatred, I feel hopeful here in Berlin.'
 

Woorden van een Black Power dominee (aan wie nog een vreemd luchtje zit trouwens, maar daar gaat het me hier even niet om. Het fragment is geheel in hoofdletters geprint, je hoort het schreewende geluid):

'YOU HAVE HEARD OF THE DARWINIAN THEORY OF NATURAL SELECTION? THIS WAS UNNATURAL SELECTION. BY HIS SCIENTIFIC GRAFTING YACUB PRODUCED THE FIRST YELLOW AND RED PEOPLE. BUT HE DIDN'T STOP THERE. HE WENT ON MATING THE LIGHT-SKINNED OFFSPRING OF THOSE PEOPLE. OVER MANY, MANY YEARS HE GENETICALLY CHANGED THE BLACK MAN, ONE GENERATION AT A TIME, MAKING HIM PALER AND WEAKER, DILUTING HIS RIGHTEOUSNESS AND MORALITY, TURNING HIM INTO THE PATHS OF EVIL. AND THEN, MY BROTHERS, ONE DAY YACUB WAS DONE. ONE DAY YACUB WAS FINISHED WITH HIS WORK. AND WHAT HAD HIS WICKEDNESS CREATED? AS I HAVE TOLD YOU BEFORE: LIKE CAN ONLY COME FROM LIKE. YACUB HAD CREATED THE WHITE MAN! BORN OF LIES. BORN OF HOMICIDE. A RACE OF BLUE-EYED DEVILS!'

eunuch

 

--------------
 

'They tended to resemble Tom Waits, or maybe it was the other way around.'

En tot slot een verklapper...
Het is wel mooi hoe die eerste zinnen je op het verkeerde been zetten

v

e

r

k

l

a

p

p

e

r

“Ik dacht de hele tijd dat Calliope op haar 14e geopereerd zou worden en dat Cal dus een 'echte' man zou worden. Dat gebeurt dus niet. Hij blijft afwijkend. Maar dat wordt pas veel later duidelijk. Pas toen begreep ik eindelijk zijn sexuele geremdheid.”

“Ik had het wel als optie in mijn hoofd maar toch niet voor vast: aan het begin van zo'n boek sta ik nog behoorlijk open voor de kanten die het kan opgaan. Ik lees op voorhand maar weinig over het verhaal (vaak niet eens de achterflap) om mij zoveel mogelijk te laten verrassen :-) Ik zou bijv. ook niet verbaasd zijn geweest als er iets met ziel-swopping was gebeurd of zo en toen oma met dat lepeltje aan de gang was leek toch wel duidelijk welke kant het zou opgaan. Maar dat had ook de 'jongensidentiteit' in een meisjeslichaam kunnen zijn. Het lijkt me zonder meer Eugenides' bedoeling dat je op het verkeerde been wordt gezet!"

“Mooi dat Eugenides erin slaagt mensen op het verkeerde been te zetten. Kennelijk ben ik niet zo open-minded :-)”

 

 

Tom Waits

 

Elma gaf me, na mijn hartelijke aanbeveling van Middlesex, een ander boek van Jeffrey Eugenides: The virgin suicides, uit 1993. Wat een goed boek ook weer van deze schrijver!! Een totaal ander boek dan Middlesex.

Het boek vertelt het verhaal van het gezin Lisbon, een gezin uit de betere middeklasse van een Amerikaanse stad. Direct aan het begin wordt duidelijk dat alle vijf de dochters zelfmoord plegen. De rest van het boek beschrijft de herinneringen van een groep (er wordt nl. telkens over 'we', 'us' etc gesproken) aan die periode. Je weet dus als lezer al wat het einde zal zijn, maar waarom en hoe en welke dochter wanneer aan haar leven een eind zal maken kom je pas tijdens het lezen te weten.

Waar Middlesex mij zo intrigeerde omdat het inzicht geeft in de gewoonten van de Griekse immigranten in de States en een periode uit de Amerikaanse geschiedenis van de 20e eeuw, is dit boek intrigerend door het simpele gegeven dat je aan het begin weet dat alle vijf de dochters uit het gezin zelfmoord zullen plegen. Toch is de schrijfstijl zeer gelijk.

In 1999 is het boek verfilmd door Sofia Coppola, met o.a. Kathleen Turner en Kirsten Dunst.

 

Samenvatting Else
maart 2007