Slank, asblond, kaarsrecht. Strakke uitdrukking op het gladde gezicht, af
en toe verlicht door een korte glimlach. Mooie zwarte lange broek, vlotte
zwarte laarsjes gecombineerd met een wittige kabeltrui, tuttige
oorbelletjes en idem ketting. Ruth Rendell, 74, sinds zeven jaar actief
lid van het Hogerhuis en sinds 1964 goed voor tenminste één bestseller per
jaar. Hoe ze dat doet, vroeg interviewer Ed van Eeden - over hem straks
meer. Nou, gewoon: ze schrijft 's ochtends, van ongeveer half negen tot
half een, heeft dat altijd gedaan en het Hogerhuis zit alleen 's middags
en soms 's avonds. Nou ja, af en toe de hele nacht. Maar niet 's ochtends,
en daar gaat het maar om. De lange wandelingen die ze voor de
Hogerhuisjaren 's middags maakte om na te denken maakt ze nog - alleen nu
in Westminster.
Toen ik hoorde dat Van Eeden de interviewer was sloeg me even de schrik om
het hart; ik herinner me een boekgrrlsmail over een interview met een
Nederlandse schrijfster waarbij hij zichzelf erg graag hoorde praten,
terwijl zijn luistervaardigheid nogal tekort schoot. Direct daarna dacht
ik: als iemand hem aankan, is het deze dame. En zo was het. Van Eeden ging
nogal eens van verkeerde veronderstellingen uit en werd dan onmiddellijk
onverbiddelijk tegengesproken: nee, ze had géén grote bedragen aan de
Labour Party geschonken om zo haar baronessentitel in de wacht te slepen
en nee, ze had het aan de titel verbonden grondgebied niet verkocht, om de
eenvoudige reden dat dat haar eigendom niet was. Pogingen tot flauwe
grapjes over de gang van zaken in the House of Lords stuitten op een
ijzige blik: er zitten meer dan 100 ladies tussen de lords en er wordt
gewoon hard gewerkt. Als Van Eeden niet goed geluisterd had, klonk het
beleefd maar duidelijk: 'As I just told you...'.
In een klein uur kwam ik over de schrijfster Rendell te weten dat ze
fictie was gaan schrijven nadat ze een kind had gekregen. Voordien was ze
korte tijd journaliste, maar ze vond zichzelf daar niet goed genoeg in en
dit was iets wat ze altijd had gewild. Niet meteen thrillers en
detectives: ze begon met 'gewone' korte verhalen die door de tijdschriften
waar ze ze naartoe stuurde stelselmatig werden geweigerd, schreef romans
in allerlei genres en toevallig was het eerste boek dat door een uitgever
positief werd beoordeeld het eerste Wexfordboek. Ze was eraan begonnen om
eens te kijken of ze het kon en aangezien suspense wel iets was wat haar
belangstelling had, was de detective- en thrillerschrijfster geboren.
Wexford was in zijn oervorm een samenstelling van een aantal na-oorlogse
fictionele detectives (ik herkende er niet één van) en kreeg pas in de
loop van de tijd zijn eigen karakter van stabiele familyman. Niet voor
Rendell de detective die scheidt, aan de drank raakt en in depressie
verzinkt. Hier scoorde Van Eeden wel een punt: of Rendell wel eens had
opgemerkt dat Wexford wel zo ongeveer de enige is met een goed huwelijk.
Nee, dat was haar nooit zo opgevallen en ja, het klopte eigenlijk wel. Ze
had kunnen antwoorden dat Burden het in zijn beide huwelijken ook niet zo
slecht doet, maar liet dat achterwege. De buitenwereld heeft af en toe
invloed op de karakterontwikkeling van de vaste figuren in de
Wexford-romans: toen Rendell vaak genoeg had gehoord dat Burden toch wel
érg preuts was, liet ze zijn eerste vrouw overlijden en hem verliefd
worden op de verdachte in een van de boeken. Lang duurde die zijsprong
niet: in zijn tweede huwelijk was Burden alweer gauw wie hij nu eenmaal
is.
Voor het politiewerk in de Wexford-boeken heeft Rendell weinig tot
geen research gedaan, maar ze krijgt, evenals George Baker die Wexford
speelt in de tv-films, vaak te horen dat het aardig klopt met de
werkelijkheid. Research doet ze naar behoefte; voor het ene boek is het
meer nodig dan voor het andere. Bij het boek waarin een vrouwelijke
elektricien de hoofdrol speelt bleek het lezen van een doe-het-zelf boekje
genoeg.
Barbara Vine is er gekomen door een behoefte aan afwisseling. Vine's
romans (in het Nederlands net als de Wexfords onder de naam RR
uitgebracht) geven haar de kans meer van de psychologie van de dader uit
te gaan. Ze voelt zich anders als ze een Vine aan het schrijven is, maar
heeft geen voorkeur voor het of het ander. Ideeën krijgt ze door berichten
die ze leest of door dingen die mensen haar vertellen. Niet, nooit, door
een idee dat haar wordt aangedragen. De oudere, nooit getrouwde vrouw die
met haar nog oudere moeder woonde en Rendell per brief een plot aan de
hand deed dat bol stond van bloed en incest kreeg beleefd ten antwoord:
waarom schrijft u het niet zelf?
Over plots gesproken: die zijn er nauwelijks, niet van tevoren. Er is een
uitgangspunt, een paar eerste karakters en daarna neemt het schrijven het
over. In het geval van Thirteen Steps Down was het uitgangspunt het feit
dat de plek in Notting Hill waar de seriemoordenaar John Christie heeft
gewoond niet alleen een andere naam heeft gekregen, maar onherkenbaar is
'opgeleukt'. Daarbij moest een karakter komen met een obsessie voor
Christie; dat werd een jonge man, die samen moest wonen met een
tegengesteld karakter: een oude vrouw dus. Die werd met een aantal
tegendraadse eigenschappen uitgerust om de nodige wrijving te kunnen
creëren en dat was het dan. Hoe het afloopt weet Rendell zelf ook pas als
ze zover is met schrijven.
Herschrijven neemt een grote plaats in het proces in. Bij de Wexfords gaat
het dan vaak om het aanbrengen van 'clues', bij de andere boeken om
aanscherping van de karakters. Suggesties van de uitgevers volgt ze soms
wel, soms niet. Dat kan ze zich ook veroorloven: uitgegeven wordt ze toch
wel. Een ander slot aan The Crocodile Bird, wat de Canadese uitgever graag
had gezien, kwam er dus niet. Van writer's blocks heeft ze geen last: de
ideeën komen wel en de rest is een kwestie van zitten en schrijven. En als
er even niets te doen is, des te beter. Met werkloze ochtenden heeft ze
ook geen moeite.
Bij het signeren stond een mevrouw voor me die haar vertelde dat ze in de
bibliotheek werkte, waar haar boeken altijd grote uitleenhits waren. "I'm
not surprised", sprak La Rendell onbewogen. Ik kreeg haar wel even aan het
glimlachen, maar vertel lekker niet waardoor :-)
O ja, volgend jaar kan de volgende Vine worden verwacht.
Edith
lichaamstaal wil gelezen worden