Antije Krog is de bekendste Zuid-Afrikaanse dichteres van het moment. Ze
schrijft over de apartheid en het einde daarvan., over het Nieuwe Afrika
dus, maar ook over liefde in al zijn vormen.
Ik denk dat Krog naar aanleiding van een schilderij van Marlene Dumas (Waiting for meaning ?) dit gedicht
schreef. Er is een eindeloos (in tijd, in ruimte) missen in dit gedicht. De ooit geliefde is er nietmeer en levens zijn los van elkaar verder
gegaan. Met een nieuwe geliefde, die echter nooit die oude kan
vervangen.
Of: is dit de klaagzang van een weduwe? Is haar man overleden en maakt ze de trieste balans vol leegheid op?
De regel: We veroorzaken elkaar is nog een mysterie voor me, maar
gelukkig zijn julie er nog.
Allerlei liefdesdrama's uit de literatuur komen ineens voorbij....
Karin
"Al
het werk van Marlene Dumas gaat over voyeurisme, over de interpretatie
van beelden en over het verzet tegen passief wachten op de betekenis die
men als een vaal etiket op je plakt. Wie bepaalt betekenis? En van wie
zijn beelden eigenlijk? Dat zijn de vragen die centraal staan bij haar.
In haar schilderijen Waiting (for meaning) en Losing (her meaning), zijn
vrouwen afgebeeld die elk moment gepenetreerd kunnen worden. Op het
eerste doek ligt een blote vrouw op een tafel of doodskist, haar benen
hangen willoos naar beneden. Ze is passief en wacht op de betekenis die
de kijker aan haar geeft."
De Groene van 22
oktober 1997
In Waiting for Meaning there are certain questions posed. such as, is
the subject alive or dead? Is the subject a man or a woman? There are no
certainties that the subject in the painting is a woman. But the fact
that the subject is lying on the bed appearing passive makes this the
first answer that comes to min. However, Dumas' intententions might have
been the complete opposite. The feminist theorist Camille Paglia claims
that "a woman lying on the bed with her legs spread apart is
not submissive. On the contrary it is a position of total comfort,
regal, and commanding 'serve me and die', that is the message.
Florida
International University
Wat geeft deze informatie voor extra betekenis aan het gedicht?
ik
las: je borsten bungelen anders in zijn hals, maar
bij herlezing blijkt er bundelen te staan. Is dat een verschrijving
of moet ik beter nadenken? Bij een gedicht
weet je het maar nooit.
Ik
struikelde er ook over. Daarom maar even gegoogled. Er staat inderdaad 'bundelen'.
Maar wat moet je je in vredesnaam voorstellen bij 'je borsten bundelen
anders in zijn hals'? Zou het misschien wat ongelukkig vertaald zijn?
de
manier waarop ze samenvouwen (ze heeft duidelijk geen a-cup)
Zelf
denk ik niet dat er een vertaalfout kan zijn omdat Antjie Krog in
het Zuid-Afrikaans schrijft en bij mijn weten niet ook in het Engels.
Het
gedicht is vertaald uit het Afrikaans. Vertaler:
Robert Dorsman
En dit zegt Meander ervan:
(...) Van Antjie Krog (1952) verschenen in Nederland o.a. de novelle Relaas
van een moord en de gedichtenbundels Om te kan asemhaal, Kleur komt
nooit alleen en Liederen van de blauwkraanvogel. Wat de sterren zeggen
bevat een keuze uit haar poëzie, een tweetalige uitgave (de vertaling
is van Robert Dorsman) die vergezeld gaat van een cd waarop zij de
gedichten voorleest, ingesproken tijdens een studio-opname in Amsterdam.
Weinig andere dichters hebben bij hun voordracht een présence die met
de hare te vergelijken is: dwingend, haast onverbiddelijk, in alle
expressiviteit volstrekt
overtuigend
en met een stem en dictie waarop bijvoorbeeld Ellen Vogel vanwege de
vanzelfsprekende natuurlijkheid jaloers zou kunnen zijn. 'Ik ben/ de
here hoort mij/ een vrije vrouw verdomme' ('ek is/ die here hoor my/ 'n
vry fokken vrouw') schrijft zij in 'Paternoster', en in iedere regel
hoor je het qua vorm en inhoud terug, direct al in het eerste gedicht
'Waiting for Meaning':
'een vreemde minnaar doet je anders vasthouden
je schouders puilen anders uit zijn handpalmen
je borsten bundelen anders in zijn hals
omdat hij vreemd is, ben jij bevreemdend heel
en van jezelf ontdaan [...]
In een kort 'Ten geleide' schrijft Krog: 'Je schrijft gedichten met
je tong. Je schrijft op wat je hoort. Zoals andere mensen muziek
horen als ze noten lezen, zo hoort de dichter het geluid van een
gedicht. Daarom houd je van poëzie, omdat je houdt van het geluid van
medeklinkers, omdat klinkers je vertederen,
omdat je tweeklanken voelt kloppen in je borst. Klank is de oerwortel
van poëzie.' En dus proeft ze de woorden, fluistert ze, verbijt ze,
acteert ze, beeldt ze uit in een ongelooflijk rijk palet aan klanken en
dat alles zonder enige terughoudendheid.
Om met deze stimulerende bundel lezen en luisteren te combineren is een
waar genot. Meander
(...)
Mooie
woorden! Ik hoor ook haar eigen intonatie erbij, zag een video van een
interview met haar (door Jacobine Geel) een aantal jaar geleden op de
Haagse poezienacht. Zeer indrukwekkend!
Wat
bundelen - bungelen betreft: bundelen is (ook) rangschikken, zich voegen.
Met die betekenis kan ik in het gedicht wel uit de voeten. Beter dan met
bungelen, moet ik zeggen. Bij bungelen kan ik van alles voorstellen,
maar borsten die bungelen in iemands hals? ;-)))
Is
vasthouden niet ook wederzijds: zij houdt hem anders vast, hij haar...
Ik
vind het gedicht prachtig en krachtig! Het viel wat zwaar in m'n
ontbijtthee, maar extra slikken deed wonderen. Het vreemde is dat ik bij
lezen en herlezen steeds denk aan de dood. De dood als minnaar. Een
vreemde minnaar, natuurlijk, want ze, het personage in dit gedicht, had
hem niet eerder ontmoet. Ze ligt onwennig in zijn armen, en kan met haar
lichaam niet aan hem ontsnappen, maar haar hart "vlucht als een
rat". Als zij aan de dood denkt wordt het winter, voelt ze de koude
pikken op haar huid, en wordt ze overstelpt door droefheid. Haar jeugd
is verloren, er valt niets meer toe te voegen aan haar leven ("we
kunnen ons leven niet meer zogen"), de dood heeft haar reeds in de
armen genomen. Zo begrijp ik ook de zinsnede "we veroorzaken elkaar":
als eenmaal het leven je gegeven is, wacht onherroepelijk de dood. Het
een kan niet zonder het ander.
Nee,
integendeel. Dit lijkt eea inderdaad in elkaar te doen passen. Ook met
het commentaar op Internet over het
schilderij. Dat het niet duidelijk was of het nou een levend of dood
persoon was. Dank voor deze extra woorden!
zo
kun je het gedicht ook lezen. Het staat een ieder vrij, om zijn 'eigen
fantasie' woorden, zijn/haar beeld van een gedicht te beleven. Een
gedicht 'mag/hoef ' je eigenlijk niet uit te leggen Het is wel wat
moeilijker het Zuid Afrikaans te lezen en te interpreteren, maar die
woorden, die beelden zijn zo prachtig en ook als je de 'klanken'hoort.
ons
veroorsaak mekaar voos gekneus en behoorlik strotomdraai
De vertaling ''suf gebeukt en tot stikkens toe verwurgd'' vond ik zo
merkwaardig. Verhelderend om de Zuid-Afrikaanse tekst erbij te hebben.
Nu denk ik dat voos gekneus en behoorlik strotomdraai lijdend voorwerp
zijn bij veroorsaak. Dan wordt het: ''Wij beuken elkaar suf'', als je de
woordkeus van de vertaler aan zou houden.
Zelf
vind ik dat ''je eigen gedicht ervan maken'' niet aantrekkelijk. Waarom
niet eerst goed kijken wat er stáat? Erop los associëren kan door
niemand verboden worden, maar samen proberen te doorgronden wat de
dichter probeerde te zeggen vindt deze puzzelgrrl juist zo leuk!
Ik
heb er niets op tegen om er op los te associëren, maar zou uiteindelijk
toch wel graag willen weten wat de schrijver nu zelf bedoeld heeft.
Laatst heeft Edith bij Meander-klassiekers het gedicht "wij samen"
van Korteweg besproken. Ik las het in eerste instantie als een
liefdesgedicht. Bleek het bij nader inzien dus te gaan over de schrijver
en zijn relatie met God. Edith heeft er een grondige studie op
losgelaten en heeft verhelderd hoe het in elkaar zat. Misschien is bij
sommige gedichten wel iets meer studie vereist om de ware betekenis te
achterhalen.
Maar
het aardige van 'wij samen' is dat Korteweg de psalm zo open heeft
gegooid, dat je het inderdaad - op een enkele passage na - ook als een
liefdesgedicht kunt lezen. De beste gedichten hebben altijd meer dan
één laag. Soms kan een studie inderdaad dingen verhelderen, meer lagen
blootleggen, maar een gepubliceerd gedicht is toch ook een gedicht van
de lezer. Misschien maakt elke lezer al lezend wel zijn eigen gedicht en
daar lijkt me niets mis mee. Edith
Welnee,
het is geen werk of zo. Ieder zijn hobby. Er kunnen altijd meer lagen
gevonden worden. Als je daar dan maar niet eerst het gedicht voor naar
je hand zet met verwaarlozing van allerlei afspraken. De vertaler maakte
er een potje van in de laatste regels (we veroorzaken elkaar jij daar,
ik hier-suf gebeukt en tot stikkens toe verwurgd), en voor hem is het
wel werk.
In
het eerste couplet lees ik de voordelen van een vreemde minnaar. Je
wordt door hem ''bevreemdend heel'' en ''van je zelf verlost''. Terwijl
het leven met de oude minnaar alle glans verloren heeft
ons veroorsaak mekaar jy daar, ek hier- voos gekneus en behoorlik
strotomdraai ''Wij bezorgen elkaar, jij daar, ik hier, voos gekneus en
dat komt me de
strot uit.''
Ik kom met een weinig romantische opvatting, vrees ik, maar zo
zachtzinnig
is Antjie Krog ook niet.
Laatste keer bijgewerkt: 20/04/05
Eisjen
