Vorig jaar tobde ik nogal met mijn gezondheid. Zowel in het ziekenhuis
waarin ik terechtkwam, als later thuis, was er veelvuldig sprake van
doorwaakte nachten. Maar dan plotseling was hij er: de nacht waarin ik,
onverwacht, zo heerlijk sliep. Ach, wie heeft eigenlijk niet die
ervaring in tijden van zorgen en verdriet? In ieder geval wél Nicolaas
Beets. Maar hij, in tegenstelling tot ik (en menigeen), gaf er een
religieuze betekenis aan. Ik heb heel veel aan dit gedicht moeten denken,
in nachten van wanhoop en ellende. Ik putte er moed uit. Daarom kan dit
gedicht voor mij niet kapot. Verder wil ik er eigenlijk niet veel over
zeggen. Ik ben benieuwd wat dit gedicht bij de grrls losmaakt. Ik meng
me wel in de discussie erover.
De moerbeitoppen ruisten
"De moerbeitoppen ruisten;"
God ging voorbij;
Neen, niet voorbij, hij toefde;
Hij wist wat ik behoefde,
En sprak tot mij;
Sprak tot mij in de stille,
De stille nacht;
Gedachten die mij kwelden,
Vervolgden en ontstelden,
Verdreef hij zacht.
Hij liet zijn vrede dalen
Op ziel en zin;
'k Voelde in zijn vaderarmen
Mij koestren en beschermen,
En sluimerde in.
De morgen die mij wekte
Begroette ik blij.
Ik had zo zacht geslapen,
En Gij, mijn Schild en Wapen,
Waart nog nabij.
Nicolaas Beets
Uit: 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat'
samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)*
Gerda-
Janna
Gerda-Janna,
al sinds 3.00 uur beleef ik een doorwaakte nacht. Ik heb thee
gezet, gelezen, naar buiten gekeken, de vuilnis dichtgeknoopt voor de
bak, die straks aan de straat moet. Me niet opgewonden, nee, maar leuk
vind ik het niet, dat wakker zijn als alles in me roept om slaap! Maar
wat een mooi gedicht van Beets. Het doet me veel, en dat wordt nog eens
versterkt door de toevallige omstandigheden. Beets spreekt over God en
die is mij vertrouwd uit mijn kindertijd. Hoe je ook over de
christelijke God denkt, ik geloof dat ieder mens religieus gevoel in
zich bergt. En dat, het kan niet anders, wordt aangesproken door dit
gedicht. Je wordt getroost door het Hogere Goede, zo noem ik het maar
even. Beets zegt het prachtig, met eenvoudige woorden, maar met grote
zeggingskracht. Alleen de laatste strofe lees ik een beetje als een
kindervers. En de eerste twee vind ik het sterkst. Ik ben nog steeds
helder, maar ga nu toch proberen nog een beetje te "sluimeren"; de
morgen zal ik ook wel blij begroeten, maar om een andere reden.
Ik
vind de eerste regel zo bijzonder: de moerbeitoppen ruisten. Waar komen
die moerbeien vandaan, toch niet de meest voor de hand liggende bomen.
De populieren hebben inderdaad een lettergreep te veel en eikentoppen,
dat kan niet, er zit geen top in een eik. Toch zijn dat vast de redenen
niet. Is de moerbei een Bijbelse boom zoals de vijg? Of staat de moerbei
ergens symbool voor? Weet iemand dat? Het onderwerp van het gedicht:
niet kunnen slapen spreekt me enorm aan en ik moest lachen om het vast
dichtbinden van de vuilnis.Ja, je moet toch wát. Je bent vast na het
schrijven over dit gedicht in slaap gevallen?
Ik
kan me heel goed voorstellen dat je heel veel aan dit gedicht hebt, als
je je alleen en verdrietig voelt. Al zoek ikzelf in die gevallen naar
gedichten die een nog grotere ellende dan ik meemaak verwoorden. Beetje
proberen te relativeren. Dat verzoent mij meer met mijn verdriet.
Als gedicht vind ik eigenlijk alleen de twee beginregels sprekend. In
het ruisen van de boomtoppen de aanwezigheid van de schepper voelen.
Mooi beeld. Voor mij spreekt de hele natuur van Schepping, vandaar dat
me dit aanspreekt, natuurlijk. Dat van die vaderarmen kan ik niet
meevoelen. Zondagschoolfrustraties? Om het Versjes leren? En bij zacht
slapen denk ik meer aan een grafsteen dan aan lekker pitten.
Gemengde gevoelens dus.
wat
is het toch heerlijk dat schrijvers gedichten kunnen schrijven waar een
ieder zijn verdriet, vreugde in kan herkennen, en/of troost uit kunnen
putten. Een eerlijk helder gedicht...en dan kijk ik zelf ook nooit naar
een 'lettergreep' teveel of te weinig.-)
de
moerbeiboom is de boom waarvan/waarop zijderupsen leven. Het gebruik van
juist die boom zou kunnen verwijzen naar het ruisen van zijde of het
inspinnen in een cocon om je in slaap te doen komen??
Ik durf het bijna niet te zeggen, Gerda-Janna: ik vind het maar wat een
drakerig gedicht. Ik kan me voorstellen dat het je troost, hoor, die
troostende vaderhand. Maar mij stoot het af, zelfs als ik me in de tijd
probeer te verplaatsen waarin het geschreven werd.
Even
gegoogled en ik vond de website "betekenissen
van bloemen" De witte moerbei staat voor 'wijsheid'. De zwarte
moerbei staat voor 'verdriet' en zou betekenen 'ik zal u niet overleven'.
En
dan is er natuurlijk de moerbeiboom uit Ovidius' metamorfoses: Pyramus
(die van Thisbe) pleegt zelfmoord en zijn bloed spat op de moerbeiboom,
waardoor zijn witte bloemen rood worden. De boom staat dus in verband
met de dood, net zoals al eerder werd geschreven.
En ik vind er ook een soort rijm in van Morpheus, de god van de dromen.
Verder vind ik het gedicht wel rustig in zijn ritme en de eind-e's, wat
zeer goed past bij het onderwerp: "Sprak tot mij in de stille,\De stille
nacht;" en "Hij liet zijn vrede dalen\Op ziel en zin;"
Ik kan mij goed voorstellen dat je aan dit gedicht moet denken als je
eigenlijk de slaap niet kan vatten, en het toch lukt.
Een
heel bekend gedicht! Vroeger vond ik er echt geen bal aan, maar sinds ik
ouder, zieker en slapelozer wordt begin ik er steeds meer in te
herkennen. En nu ik het weer las vond ik het heel ontroerend. Zo zie je
maar;-)
>Is
de moerbei een Bijbelse boom zoals de vijg? Of staat de moerbei ergens
symbool voor? Weet iemand dat?
De openingszin van het gedicht komt uit een verhaal in de Bijbel (ja,
sinds kort weer met een hoofdletter, dames!). Het gaat over koning David
(2 Samuel 5:22-25):
De Filistijnen waagden nog een tweede aanval. Opnieuw stond de hele
vallei van Refaïm vol. Opnieuw wendde David zich tot de HEER, en deze
zei: 'Ga niet recht op hen af. Maak een omtrekkende beweging tot bij de
moerbeibomen en val hen in de rug aan. Zodra je in de boomkruinen het
geluid van een aanstormend leger hoort, moet je toeslaan, want dan gaat
de HEER voor je uit om het leger van de Filistijnen te verslaan.' David
deed wat de HEER hem had bevolen en sloeg de Filistijnen terug van Geba
tot Gezer. (Nieuwe Bijbelvertaling)
Nicolaas Beets kende de Bijbel goed, hij was predikant.
Gerda-Janna
Ah,
mooi , Gerda-Janna. Ik kende het verhaal niet maar de keus voor
moerbeibomen deed wel een belletje rinkelen. Bedankt voor de klepel.
Ik
moet glimlachen om "HEER" zo helemaal met hoofdletters geschreven. Staat
dat zo in de nieuwe vertaling (wat ik mateloos irritant zou vinden
overigens, al die HEER-en die je tegemoet springen) of maak jij dat
ervan Gerda-Janna? Is gewoon "Heer" niet meer voldoende
tegenwoordig? Is de Almachtige zo machtig dat hij alleen nog maar met
hoofdletters aangesproken kan worden?
Volgens
mij wordt het vaak in klein-kapitaal geschreven, ietsje kleiner
dus dan in hoofdletters. (Heer <--> HEER)
Zou
dat niet kunnen zijn om te verwijzen naar het woord JHWH waarvan het een
vertaling is? (arbitrair, want veel andere mogelijkheden vlgs de noten
in de nieuwe vertaling) JHWH wordt ook altijd met kapitalen geschreven
en eigenlijk nooit hardop uitgesproken als naam. In de nieuwe
bijbelvertaling staat voorzover ik tot nu toe heb kunnen ontdekken 'Heer',
maar ik ben nog niet aangekomen bij de moerbeitoppen dus misschien is
het daar wel zo.
Het
Nederlands Bijbelgenootschap geeft als verantwoording: De weergave van
de godsnaam in De Nieuwe Bijbelvertaling is lange tijd een punt van
discussie geweest. Tegen de vertaling met 'Heer' is ingebracht dat die
een uitsluitend mannelijke godsvoorstelling versterkt en dat 'Heer'
feitelijk geen eigennaam is. Aan alternatieven bleken ook bezwaren te
kleven: 'JHWH' kan zonder klinkers niet gelezen worden, 'Eeuwige' en
andere bijvoeglijke naamwoorden zijn geen eigennamen en zijn niet erg
gebruikelijk in het christendom, wat ook geldt voor werkwoordelijke
vervangingen als 'Ik-ben-er'. Uiteindelijk is gekozen voor aansluiting
bij de traditie. JHWH wordt weergegeven met 'HEER', in een lay-out die
duidelijk maakt dat in de Hebreeuwse tekst de godsnaam gebruikt is. Waar
'Heer' in gewone letters voorkomt, is het geen weergave van de godsnaam.
Mijn toevoeging: HEER wordt in de Bijbel met kleine hoofdletters
geschreven, een lay-out die in platte tekst (zoals deze e-mails) niet
mogelijk is. Vandaar die koeienletters.
Bedankt
voor de uitleg, Gerda-Janna. Ik ben weer wat wijzer. Had het nog nooit
gezien en op zo'n beeldscherm staat het (door de extra grote letters) zo
grappig schreeuwerig. Ik stel me dan voor hoe dat hardop voorgelezen zou
worden met steeds een grote stemverheffing bij HEER :-)
