Antjie Krog: Oggendtee


Vandaag de Zuid-Afrikaanse Antjie Krog op het menu. Ik vind het zelf altijd weer een bijzondere ervaring om onze taal te herkennen in die van zo'n ander werelddeel. In een tweede mail stuur ik de vertaling die Robert Dorsman en Jan van der Haar gemaakt hebben van dit gedicht uit de recente bundel Lijfkreet.

Krog is geboren in 1952. De bundel Lijfkreet bevat veel gedichten over ouder worden. Dat gaat van ontgoocheling en woede tot berusting en milde spot. Zo schreef ze Agt menopausale sonnette. Ook heel mooi zijn De vier seisoenale waarnemings van Tafelberg.
Het gedicht 'Oggendtee' is een vrouwelijk antwoord op Rutger Koplands Onder de Appelboom.

 

Oggendtee

terwyl sy teemaak vloei iets vreemd
bekends af langs haar binne-dy. soos ink.
na jare bloei sy weer

sy staan oorrompel
asof 'n hele boord in haar keel op
roei. geluk lek oral in. haar lyf

stoot luike oop na appels
en koeltes wat waas van voëls
sonbesies en snikhete vertes

asof 'n kind se lag weer oorloop in die bad
sy voel haar wange weerloos
word. innig en deurbloos van daaglikse

nabyheid. asof haar buik jonk
en sterk uitswel om die mooiste wat sy was
haar nek verlief neem met soveel lig

sy dra die tee uit op die stoep
die lug blus sag vir dié tyd van die oggend
die stad lê soos 'n volgeloopte dam

hy kom sit langs haar, rustig roer hy
sy tee. so sit hulle. so ver reeds nagelaat
in verlies. vir hulle vrugbaarheid so

seldsaam sorgvuldig ná aan mekaar

Antjie Krog
uit de bundel Lijfkreet (oorspronkelijke titel Verweerskrif)
Uitgeverij Podium - Amsterdam 2006

 


De gedichten en boeken van Antjie Krog, een van Zuid Afrika's bekendste schrijvers, getuigen stuk voor stuk van een grote betrokkenheid bij de gebeurtenissen in haar land en met name bij het leed dat de tegenstellingen tussen blank en zwart veroorzaakten.
Antjie Krog werd in 1952 in Kroonstad geboren. Ze debuteerde op 18-jarige leeftijd met de dichtbundel Dogter van Jefta. Daarna volgden onder meer de bundels Otters in bronslaai, Jerusalemgangers en Kleur kom nie alleen nie.
(VPRO)

Antje Krog: Lijfkreet
In deze veelkantige, tweetalige bundel, met aangrijpende cycli en losse gedichten als ‘Zeven menopauzale sonnetten’, ‘Manifest van een oma’ en ‘Liederen voor jou’ dicht Krog over de ouder wordende vrouw. Ze bezingt haar onderwerp in een rijk arsenaal aan emoties, van ontgoocheling en woede tot berusting en milde zelfspot. Minutieus ontkleedt Krog het kwetsbare en gekwetste lichaam, en zoekt ze de contrasten op tussen binnen- en buitenwereld.
Op bezwerende, soms geselende wijze bespeelt ze de registers van de taal - om de lezer achter te laten in het besef deelgenoot te zijn geweest van een werkelijk groots en meeslepend poëtisch avontuur.
Uitgeverij Podium

Index Woensdag Gedichtdag

De vertaling is niet overal even mooi. De vertalers gebruiken zelfs het woord 'houdbaarheidsdatum' in de voorlaatste regel.
Daarom geef ik in deze mail eerst alleen wat woorden zodat je een eigen vertaling kunt maken.

soos ink= zoals inkt
oorrompel = overrompeld
boord= misschien boomgaard? De vertalers geven hier kersentuin.
sonbesies = krekels
se lag= zijn lach
sy dra die tee uit op de stoep= ze draagt de thee naar de veranda


Ochtendthee

terwijl zij thee zet vloeit iets vreemd
bekends langs de binnenkant van haar dijen, als inkt.
na jaren bloedt ze weer

ze staat perplex
alsof een hele kersentuin in haar keel
opstaat. geluk sijpelt overal in door. haar lijf

duwt luiken open naar appels,
naar koelte wasemend van vogels
krekels en snikhete verte

alsof een kinderlach weer overloopt in bad
ze voelt haar wangen weerloos
worden. innig blozend van een dagelijkse

verwantschap. alsof haar buik jong
en sterk opzwelt om de schoonheid die ze was
haar hals koesterend in zoveel licht

ze draagt de thee naar de veranda
de lucht ademt zacht op dit ochtenduur
de stad ligt erbij als een volgelopen stuwmeer

hij zet zich naast haar neer. rustig roert hij
zijn thee. daar zitten ze dan. met zoveel verleden
zoveel verlies. voor hun houdbaarheidsdatum

elkaar zo zeldzaam zorgvuldig ná

Antjie Krog
uit de bundel Lijfkreet
Uitgeverij Podium - Amsterdam 2006
de vertaling is van Robert Dorsman en Jan van der Haar

 

 

Oggendtee

terwyl sy teemaak vloei iets vreemd
bekends af langs haar binne-dy. soos ink.
na jare bloei sy weer

sy staan oorrompel
asof 'n hele boord in haar keel op
roei. geluk lek oral in. haar lyf

stoot luike oop na appels
en koeltes wat waas van voëls
sonbesies en snikhete vertes

asof 'n kind se lag weer oorloop in die bad
sy voel haar wange weerloos
word. innig en deurbloos van daaglikse

nabyheid. asof haar buik jonk
en sterk uitswel om die mooiste wat sy was
haar nek verlief neem met soveel lig

sy dra die tee uit op die stoep
die lug blus sag vir dié tyd van die oggend
die stad lê soos 'n volgeloopte dam

hy kom sit langs haar, rustig roer hy
sy tee. so sit hulle. so ver reeds nagelaat
in verlies. vir hulle vrugbaarheid so

seldsaam sorgvuldig ná aan mekaar

Ochtendthee

terwijl zij thee zet vloeit iets vreemd
bekends langs de binnenkant van haar dijen, als inkt.
na jaren bloedt ze weer

ze staat perplex
alsof een hele kersentuin in haar keel
opstaat. geluk sijpelt overal in door. haar lijf

duwt luiken open naar appels,
naar koelte wasemend van vogels
krekels en snikhete verte

alsof een kinderlach weer overloopt in bad
ze voelt haar wangen weerloos
worden. innig blozend van een dagelijkse

verwantschap. alsof haar buik jong
en sterk opzwelt om de schoonheid die ze was
haar hals koesterend in zoveel licht

ze draagt de thee naar de veranda
de lucht ademt zacht op dit ochtenduur
de stad ligt erbij als een volgelopen stuwmeer

hij zet zich naast haar neer. rustig roert hij
zijn thee. daar zitten ze dan. met zoveel verleden
zoveel verlies. voor hun houdbaarheidsdatum

elkaar zo zeldzaam zorgvuldig ná


Jop

 

Deze taal is zo begrijpelijk als je die hardop leest, dat een vertaling niet zou hoeven, lijkt me. Ook al mis je dan iets of interpreteer je verkeerd. Het ronde, het warme, wat juist deze taal zo iets speciaals geeft, gaat voor mij verloren in het Nederlands. Ik ben erg onder de indruk van dit gedicht. Het puur lichamelijke, dat bij vrouwen zo sterk ontwikkeld is, komt in het Zuid-Afrikaans prachtig over. Daarom ook nam ik al eens Elisabeth Eybers.

...'hy kom sit langs haar, rustig roer hy
: sy tee. so sit hulle. so ver reeds nagelaat
: in verlies. vir hulle vrugbaarheid so
:
: seldsaam sorgvuldig ná aan mekaar'

Prachtig.

Hier ben ik heel blij mee!

(dat boord samen met roeien lijkt op een bootje, en dan ook nog de associatie van een stijf boord om je nek??? )

Prachtig. Ik ben ook altijd gefascineerd door deze taal en wil helemaal geen vertaling ;-) die paar woorden zie je erbij deed had ik ook zo herkend, alleen boord kende ik niet, maar jij noemde dat 'boomgaard' en ja, dat zal het zijn. een samentrekking : boomgaard > boogaard > boogerd> boord. Er heten hier veel mensen "Van den Boogaard, van den boogerd in alle variëteiten. Fruittelers vroeger dus ;-))

Ik kan me deze ervaring gewoon niet voorstellen! Ik zou me te pletter schrikken als ik ineens weer dat vloeien zou voelen. Maar goed, dat is alleen maar mijn eigen subjectieve gedachtengang daarover. Ik was maar al te blij dat ik daar vanaf was! :-)
Wat ik vreemd vind ik de NL vertaling, is "houdbaarheidsdatum"

Het is een prachtig beeldend gedicht, het zal je maar overkomen...,-)

Wat ik ook zo leuk vind, dat ze in het Afrikaans van die leuke woorden hebben en die ook prachtig klinken: sonbesies ( krekels) heerlijk toch?

ja en wat "houdbaarheidsdatum" nu daar staat begrijp ik helemaal niets van en zo lelijk...op dit moment weet ik niet zo gauw een ander woord en dat staat er ook niet in het Afrikaanse gedicht, er staat:

so ver reeds nagelaat
in verlies vir hulle vrugbaarheid so

(er staat toch letterlijk " nog vruchtbaar was")

daar lees ik :

zoveel al achter heeft moeten laten
toen zij nog vruchtbaar was ( misschien een dood kindje gehad of geen...)

( hun verbondenheid in al die jaren) elkaar zo zeldzaam zorgvuldig ná/ > ( verknocht zijn aan elkaar, door de jaren heen) die laatste zin begrijp ik wel maar ook weer niet helemaal.-)(?)

een gedicht dat je meerdere malen moet herlezen, er komen dan steeds meer beelden bij.

> Ik kan me deze ervaring gewoon niet voorstellen! Ik zou me te pletter schrikken als ik ineens weer dat vloeien zou voelen. Wat ik vreemd vind ik de NL vertaling, is "houdbaarheidsdatum" <

Ik vind het ook een mooi gedicht. Ik had onmiddellijk associaties met een onderzoekje dat ik eens heb gedaan (voor mijn studie) naar ervaringen van vrouwen in/met de overgang. Grappig genoeg kwamen daarin beide emoties terug: zowel de opluchting dat het 'vloeien' voorbij was (vooral door het lichamelijk gedoe), als het gevoel door in de overgang te zijn gekomen als vrouw a.h.w. afgeserveerd te zijn: geen kinderen meer te kunnen krijgen, als vrouw seksueel afgedaan te hebben (ik zeg niet dat dat zo is of hoeft te zijn, hou me ten goede, maar het kwam wel bij sommige vrouwen naar voren in dat onderzoek), of het gevoel maatschappelijk niet meer mee te tellen als oudere vrouw (voor mannen gold dat in hun ervaring minder). In die zin snapte ik de 'houdbaarheidsdatum' wel en vond het zelfs wel mooi gevonden. Maar ik ben het ermee eens dat het puur als vertaling erg raar is.

jop wrote:
> sy dra die tee uit op die stoep
> die lug blus sag vir dié tyd van die oggend
> die stad lê soos 'n volgeloopte dam

aanvulling over deze kleine metafoor: water is enorm belangrijk in Zuid-Afrika. een volle dam is zoveel meer dan (waterrijke) Nederlanders ervaren; het betekent ook dat het 't komende jaar wel goed zit, een heel grote zorg minder, de oogst zal lukken, er is water.

Ja Jop, mooi gedicht! En inderdaad een fraaie tegenhanger van De Appelboom. Alsof ze dat gedicht kende. Overigens - ik herken Eisjens verbazing. (Eigen ervaring in deze leidde tot veel beroerds).

> Ja Jop, mooi gedicht! En inderdaad een fraaie tegenhanger van De Appelboom. Alsof ze dat gedicht kende. Overigens - ik herken Eisjens verbazing. Eigen ervaring in deze leidde tot veel beroerds).<

ik had ook zoiets: Antjie, even Apeldoorn bellen, nou ja, op zijn minst de huisarts. Maar goed. Haar gedicht is echt bedoeld als vrouwelijke tegenhanger van Koplands Appelboom. Dat vertelt ze zelf in de Verantwoording achter in haar bundel.

> Ik kan me deze ervaring gewoon niet voorstellen! Ik zou me te pletter schrikken als ik ineens weer dat vloeien zou voelen."<

Ik dacht precies hetzelfde toen ik dit gedicht een tijdje geleden voor het eerst las. Niet alleen zou ik me doodschrikken, ik zou ook direct de huisarts bellen, want als je na meer dan een jaar weer gaat vloeien, is dat meestal geen goed teken. Dat wordt je, althans in Nederland, stevig ingepeperd. Als sfeertekening vind ik het een treffend gedicht. Maar de blijdschap om het na jaren weer vloeien kan ik alleen in literaire zin waarderen; met mijn werkelijkheid botst het.

Ik zie de hele tijd die kersenboom (uit de vertaling) voor me: kale boom die ineens weer in bloei staat (grin, ik vertypte me en schreef eerst 'in vloei staat'. Zo'n plant die je wat verwaarloosd hebt en die ineens gaat opbloeien bij hernieuwde aandacht. Deuren die gesloten leken maar die toch ineens op een kier blijkt te staan. Als (relatief) jonkie :-) kan ik trouwens wel wat met het beeld van die twee mensen, die al een flinke historie samen hebben gehad, dat Krog schetst. Voor mij overigens riep het geen beeld op van oudjes! Dat zou ook irt het vloeien onzin zijn, toch?

Dit vind ik echt prachtig! Heel mooi die taal. Maar geluk voelen bij het weer gaan vloeien, nee pertinent niet.
 

 
Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 26/09/06  Eisjen

Terug naar top pagina