Leonard Nolens


Narcissus

Het is zo moeilijk om te houden
Van de dingen die je maakt -
Je kijkt vertederd naar een hand
vol kaf en koren
En je bakt je brood verkeerd;
Je last met sleutelende ogen,
Met een hart vol werkzame ontroering
Twee linkerkanten aan mekaar.

Ja, het is moeilijk, maar moeilijk
En mooi om jezelf aan te raken, vandaag
En ook definitief, het is moeilijk
En mooi om je terug te vinden morgen
In de dingen die je maakt.
Daar heeft men wel een dood voor over soms.

Leonard Nolens
Uit: Vertigo
Antwerpen: Manteau 1983

In voor mij extreem drukke dagen ineens een mailtje van Edith: Hanne, jij
bent aan de beurt voor Woensdag Gedichtdag! O ja, inderdaad. Staat ook in
mijn agenda.

Ik had niet een gedicht dat me spontaan te binnen schoot, dus ging ik
bladeren in Komrij´s dikke bloemlezing. Verschillende mogelijkheden
overwogen, en dit gedicht van Leonard Nolens raakte me ineens, dus die werd
het. Ik kende deze dichter niet. Volgens google is het een vlaamse dichter
met een behoorlijke naam, allerlei prijzen gewonnen en zo.

Ik vind het gedicht verrassend, raadselachtig, moeilijk om te begrijpen.
Maar wel mooi. Een hart vol werkzame ontroering.. ja, daar krijg ik een
onmiddellijk beeld bij, dat toch niet eenduidig is, maar erom vraagt erop te
kauwen. Dat waardeer ik in poëzie.

Ik herken iets in het feit dat het moeilijk is te houden van de dingen die
je maakt, en ik vind het verband dat hij maakt tussen moeilijk en mooi,
moeilijk en vertedering wel verrassend, zeker met een titel als Narcissus.
Ik hoorde eens een college waarin de docent sprak van de 'narcistische
last': eigenliefde kan een last zijn, zwaar wegen. Daar moest ik aan denken
bij het moeilijk en mooi van Nolens.

Een andere associatie die ik erbij had, vanwege de dood in de laatste regel,
is of mensen in de huidige tijd, nu velen niet meer geloven in
onsterfelijkheid in christelijke zin, proberen onsterfelijkheid te bereiken
door wat ze maken. Dat is moeilijk en als het ware tot mislukken gedoemd,
want wie behalve een handjevol kunstenaars wordt over een paar eeuwen nog
herinnerd om zijn werk of persoon? Toch blijft men proberen en waarde
toekennen aan zijn werk. De behoefte aan onsterfelijkheid blijft immers. In
het besef van vergankelijkheid is dat niet altijd makkelijk, maar op de
momenten dat je denkt: nu heb ik iets waardevols geproduceerd, iets
blijvends, kan dat wel heel mooi zijn. Maar ook weer moeilijk, misschien
juist vanwege het op de loer liggende besef van vergankelijkheid. Het
spiegelbeeld van Narcissus kan immers al door een watervlo die kringen maakt
worden doorbroken. Iets van die behoefte om niet alleen voor vandaag, maar
ook definitief iets te maken waar van te houden is, iets van de hoop jezelf
ook morgen nog terug te vinden wordt voor mij uitgedrukt in het gedicht van
Nolens.

Ik ben benieuwd wat jullie erin lezen, of het mensen aanspreekt of juist
helemaal niet.


Hanne
 


Weer mooi gedicht.
Eigenliefde is voor veel mensen een moeilijk thema denk ik.
Wat ik er in lees is dat de dingen die iemand maakt minder gewaardeerd
worden door zichzelf. Wat zou betekenen dat we onszelf veel harder
beoordelen dan dat we dat met anderen doen. Iets maken wat je zelf
daadwerkelijk mooi vindt en waardeert is een moeizame en moeilijke opgave.
Voor mij gaat het daar over.. Zeer mooi geformuleerd trouwens, de
'narcistische last': eigenliefde kan een last zijn, zwaar wegen.


Mooi gedicht. Mijn insteek is net iets anders. Wel inderdaad dat het
moeilijk kan zijn om iets goeds/moois te maken (het wordt altijd anders
dan je je met je optimistisch hoge verwachtingen had ingebeeld). Maar ook:
het is altijd beter iets lelijks of onvolkomens te maken dan helemaal
niets te maken. Zelf zou ik daar nog aan toe voegen dat het maken/creëren
belangrijker is dan het resultaat wat er uit voort komt. Een bewijs van je
bestaan misschien, van het kunnen creëren van iets, een teken van je leven
dat je kunt achterlaten. Ook al is het niet perfect en prachtig, het komt
wel uit jou voort en daardoor is het toch weer de moeite waard. Daarvan
dan toch te kunnen houden, dat is de kunst en als je dat kunt is het wel
wat ongemak en gezichtsverlies waard.


Ik vind het ook een bijzonder gedicht en het spreekt mij zeker aan.
Raadselachtig, nou nee niet echt, moeilijk, nee ook niet, het is in een
heldere zinnen en woorden geschreven Jij schrijft o.a: "erom vraagt erom
erop te kauwen. Dat waardeer ik in poëzie" Dat is poëzie, vind ik, als
sommige verzen, zinnen, woorden beklijven, dan is het goed. Als je er
morgen of volgende keer weer naar zou kijken dan vind je er weer andere
associaties in.


Ik lees in de twee strofen ook verschillende dingen: het eerste gaat
vooral over het onvermogen om de dingen die je (vertederd, ontroerd) in
gedachten hebt ook om te zetten tot tastbare zaken: een brood, iets
gelast. Door onkunde? Want als je het kaf niet van het koren kunt scheiden
of twee linkerkanten niet van elkaar kunt onderscheiden, kan er simpelweg
niet iets 'goeds' uit voortkomen. En het tweede gaat over de weerslag die
dat op het houden van jezelf te maken heeft: als je je gedachten al niet
kunt omzetten in iets (blijvend) moois, hoe kun je dan van jezelf houden?
Gelukkig heb ik, hoewel ik absoluut niet creatief of handig ben en er dus
uit mijn handen niets blijvends moois zal komen, geen last van niet houden
van mezelf :-) Maar voor een kunstenaar (dichten is immers ook een vorm
van 'beeldende' kunst) kan dat vast en zeker een kwelling zijn. Ik peins
nog even door over de connectie met de titel van het gedicht: Narcissus.
Narcissus vond zichzelf toch juist zo vreselijk mooi dat hij zich niet kon
losscheuren van zijn spiegelbeeld en daardoor wegkwijnde? Ff googelen:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Narcissus_%28mythologie%29 Ja, dat klopt. Dus
eigenlijk is het gedicht een soort anti-narcissus? Nee, want Narcissus
heeft ook zijn dood over voor het niet verstoren van dat mooie evenbeeld
van zichzelf. Intrigerend.


De titel Narcissus lijkt me erop te duiden dat bij het 'scheppen' de
teleurstelling om het onvolmaakte resultaat iets narcistisch is, - je kunt
kennelijk zoals Narcissus niet van jezelf houden - want met een product
maak je volgens de dichter iets wat jouzelf - onvolmaakt en wel -
weerspiegelt. Narcissus denkt een mooie jongeman te zien onder de
waterspiegel. Hij buigt zich over het water om die jongen te kussen, hij
weet niet dat het om zijn eigen spiegelbeeld gaat. Het lukt hem niet om
zijn spiegelbeeld te beminnen. Iedere keer als zijn lippen het water raken
rimpelt het oppervlak en wordt het mooie beeld van de jongeman verstoord.
'Het is moeilijk, maar moeilijk en mooi om jezelf aan te raken'. Dat het
moeilijk is lijkt me in dit verhaal duidelijk, maar in dit gedicht is ook
sprake van het mooie, 'jezelf terugvinden' in de maar half gelukte of
helemaal mislukte scheppingen. Iets wat Narcissus niet kon. Dat 'morgen'
vind ik wel betekenisvol, want je ziet zoiets meestal pas achteraf. Met
die laatste regel weet ik nog geen raad: 'daar heeft men wel een dood voor
over soms'. Die waarheid blijkt soms pas na de dood? Grapje? Lijkt me niks
voor Nolens. Misschien toch.

 


 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 10/06/07  Eisjen

 
Woensdag Gedichtdag