Na enig touwtrekken omdat 'Een vrouw trekt door Tibet' van Alexandra David-Neel *wel* voldoende stemmen had gekregen maar *toch* niet op de leeslijst stond, hakte onze 'lijstmem' de knoop door en besloot dat het donkere november best twee boeken van de maand kon hebben.
Of het aan het zachte winterweer lag is niet bekend, maar uiteindelijk bleef het aantal mails over dit boek maar beperkt. Wat niet betekent dat er niets over te zeggen viel...
Waar gaat het boek over?
"De Franse Alexandra David-Neel was al tijdens haar studie in aanraking gekomen met de Tibetaanse cultuur en literatuur en bracht een tijd door bij de Dalai Lama toen die Tibet was ontvlucht.
Zo ontstond de wens het verboden land te gaan zien. 'Een vrouw trekt door Tibet' gaat over de poging de verboden stad Lhasa te bezoeken. Ze heeft verschillende motieven daarvoor, want niet alleen wil ze de gewoonten van de Tibetanen bestuderen en nog door vreemdelingen onbegane paden in kaart brengen, ze wil ook de Britten een hak zetten door *toch* de hoofdstad te bereiken.
David-Neel komt uit dit boek naar voren als een nieuwsgierige, vastberaden en eigenwijze vrouw. Het lijkt me dat die eigenschappen essentieel zijn voor een onderneming als deze: de ontberingen zijn behoorlijk en ze is zich er volledig van bewust dat ze de tocht mogelijk niet overleeft."
De grrls begonnen enthousiast:
"Ik had veel zin in dit boek en ben er op de drempel van november dan ook snel aan begonnen. Het eerste stuk had het me aardig in de ban, o.a. door de omschakeling van visie: niet China is de grote boosdoener in de tijd van David-Neels reis, maar Engeland dat steeds meer gebied bezet en reizen in Tibet verbiedt. China daarentegen houdt 'haar' gedeelten van Tibet wijd open. De Tibetanen zelf volgen de bevelen van de Engelsen braaf op (ze worden anders vreselijk gestraft) en zijn daardoor tegelijkertijd 'vijand' en geliefd studieobject van David-Neel en haar reisgenoot."
"Ik schiet aardig op in "Een vrouw trekt door Tibet". Nadat ik de voor mij wat chaotische inleiding heb laten zitten, ben ik aardig opgeschoten in het verhalende deel van haar reis. De spanning wordt er vooral in het eerste deel van het boek ingehouden doordat ze tijdens haar reis door Tibet gevaar loopt steeds ontdekt te worden als "westerlinge" in Tibet, wat voor inhoudt dat ze het land uitgezet kan worden."
Tot de aandacht wat verslapte...
"Op eenderde van het boek begon het me echter wel te vervelen. Ze zijn alsmaar op weg en verschuilen zich en zoeken naar water en... Dat was even doorbijten. Alexandra laat bovendien ook een aantal vragen liggen: hoe is Yongden haar aangenomen zoon geworden en *wat* zijn dan die gewoonten die ze nu wel, en als gewone reiziger nooit had kunnen waarnemen? Ze roept dat telkens maar noemt er weinig."
"Ik heb het uitgelezen, maar er valt eigenlijk weinig toe te voegen aan het verhaal van de andere boekgrrls. Het boekje leest makkelijk weg en gaat voor een groot deel over hoe niet gesnapt te worden en hoe kom je aan eten. Voor mij had er nog wel iets meer over de gewoonten en het geloof van de streek in gemogen. Ik vond de stukken waarin haar geadopteerde zoon voorspellingen deed een mooie illustratie bij de belevingswereld van de bewoners van de streek."
"Maar halverwege werd het boek gelukkig weer boeiender. Ze vertelt dan meer en beeldender, zodat ik een adembenemend sprookjeslandschap voor mijn geestesoog zag verschijnen en misselijk werd bij de beschrijving van een 'feestmaal' met glazige darmen (en dan noem ik nog lang niet het meest gruwelijke ingrediënt). Ook vind ik het bewonderenswaardig dat gedurende het hele boek de reis, en niet het einddoel, belangrijk blijft. Maar daar ben je (ontdekkings)reiziger voor, lijkt me."
Het volgen van die reis bleek echter niet altijd eenvoudig.
"Bij de inleiding van "Een vrouw trekt door Tibet" werd ik al helemaal duizelig van de jaartallen, historische en geografische feiten. Dus ik ga er nu maar eens een atlas bij halen, zodat de afgelegde route mij enigszins duidelijk wordt."
"Dat komt ook omdat ze zo minitieus verslag doet van elk dorpje, pas of rivier die ze doorkruist. Omdat ik geen zin had m'n Times (kilo's) erbij te halen, noteer ik maar iedere stap die ze zet. Dan puzzel ik het daarna wel uit."
"Ik denk niet dat je haar route in een atlas kunt volgen. Sterker nog, ik vraag me af, of dat je haar route überhaupt op een kaart kunt volgen. Bij mijn weten zijn er geen gedetailleerde kaarten van Tibet, waar passen en kleine dorpjes etc. op staan. Bovendien heb je ook nog eens te maken met verschillende schrijfwijzes. David-Neel heeft de plaatsen fonetisch geschreven, zodat deze, voor ons Westerlingen, nog enigsinds te herleiden zijn. De beste kaart is nog steeds het routekaartje in haar biografie."
Maar dezelfde grrl stak ook een helpende hand toe en meldde over de aangeprezen site https://www.alexandra-david-neel.org
"Als je het onderdeeltje "CD-Rom" aanklikt, vind je ergens in het midden een piepklein landkaartje. Als je dit kaartje vergroot door er op te klikken, kun je globaal haar reisroutes zien."
Het werd al eerder gezegd: na het lezen van 'Een vrouw trekt door Tibet' bleven de grrls met een aantal vragen zitten. En het boek deed verlangen naar meer...
"Ik word al gaande weg steeds nieuwschieriger naar Alexandra. Vooral hoe haar levensvisie, haar geloofsovertuiging is. Er wordt veel beschreven over het geloof, bijgeloof? van de Tibetanen. Haar aangenomen zoon, de lama, wordt door de bevolking vaak gevraagd z'n zegen te geven, demonen uit te schakelen via allerlei rituelen. Soms bemerk ik een wat sceptisch toontje in haar beschrijvingen daarvan, aan de andere kant lijkt ze toch ook wel te geloven in het bovennatuurlijke. Fascinerend, nieuwschierig makend. Dan toch maar de geramsjte David-Neel gaan kopen?"
Ja, ook de oplossing voor deze 'problemen' werd al eerder genoemd genoemd: de (inmiddels afgeprijsde) biografie 'De verborgen levens van Alexandra David-Néel', van Barbara en Michael Foster.
"Voor wie geïnteresseerd is in Alexandra is het zeker een aanrader (vooral voor die prijs). De Fosters hebben behoorlijk wat nieuwe informatie over ADN opgeduikeld."
Eén van de vragen die door de biografie wordt beantwoord, deed zich al voor lang voordat het boek op de leeslijst kwam.
"Is Alexandra nu echt in Tibet geweest????"
"Er zijn mensen die beargumenteren dat ADN helemaal nooit in Tibet geweest is. Voor de onafhankelijkheid van India was het zeer moeilijk om daar te komen, omdat de Engelsen iedereen tegehielden, en anders de Tibetanen zelf wel. Ik heb die gedachte altijd zeer intrigerend gevonden, want het doet mi geen afbreuk aan haar boeken, integendeel ..."
"Terwijl ik haar reisverhalen las, rees bij mij regelmatig de vraag: heeft ze Lhasa echt bereikt, of houd ze ons allemaal voor het lapje??? Maar dan realiseer ik me weer, hoe ze, vermomd als Tibetaan gereisd heeft. Door die vermomming, moest ze heel erg oppassen dat niets en niemand haar zou verraden. Pen en papier om iets op te schrijven zou haar al verraden (Tibetanen hebben immers geen pen en papier), dus kon ze deze ook niet op zak dragen. Dat betekende dus dat ze na afloop van haar reis de dingen pas is gaan opschrijven. Logisch dat ze dan niet meer alle details weet.
Hoe komt het verhaal in de wereld dat Alexandra nooit in Tibet is geweest?
Er is haar verweten dat ze vaag over data en plaatsen was en dat ze haar route niet in kaart heeft gebracht. Kortom, dat ze nooit in Tibet is geweest en dat ze verdomd creatief kon schrijven. Alexandra ging echter liever af op de informatie die ze van de inheemse bevolking kreeg om haar route te bepalen. Kaarten zouden haar kunnen verraden, maar zouden ook foute info. kunnen bevatten.
Dankzij de Fosters weten we nu dat ze inderdaad de waarheid heeft gesproken. Begin van deze eeuw werd Azië beheerst door het Britse, Russische en Chinese Rijk. Overal zaten spionnen in Azië. De strijd om de politieke macht wordt ook wel eens ³Het Grote Spel² genoemd. Tibet vormde in dit spel een uiterst strategisch gebied en vooral de Engelsen wilden de Tibetanen te vriend houden, door voor hun alle buitenlanders tegen te houden. De Fosters hebben brieven en verslagen gevonden in de archieven van de Britse inlichtingendienst, waaruit blijkt dat de Britse inlichtingendienst heel goed in de gaten hield waar David-Neel zich ophield in Tibet. Zij gaven haar zelfs de codenaam: Franse non."
Maar de vraag was legitiem, want:
"Over creatief schrijven gesproken: omdat het tot een paar jaar geleden moeilijk, of bijna onmogelijk was de beschrijvingen van Tibetaanse leefgewoonten en religieuze mythen te verifiëren (omdat bijna niemand het land binnen mocht) waren er natuurlijk schrijvers met wie de fantasie wél aan de haal ging. Éen daarvan is Lobsang Rampa. Hij beweerde jarenlang in Lhasa te hebben gewoond als student en arts (zo rond WO II). Zijn boek begint met: Ik ben een Tibetaan.
Heinrich Harrer en andere Tibet-kenners hebben hem uiteindelijk ontmaskerd als de zoon van een loodgieter uit Wales, die een auto-ongeluk heeft gehad. Hij was na een tijd als handelsreiziger, waarzegger geworden en merkte dat de mensen alles geloofden als je het hun maar op de juiste manier vertelde. Omgeven door siamese katten en met een golvende baard zat hij als een goeroe op een groot bed. Zelfs leden van de hoogste Engelse adel kwamen bij hem mediteren! (ik zie het al helemaal voor me).
Vervolgens begon Lobsang Rampa boeken over Tibet te schrijven en vulde het aan met mystiek uit andere bronnen. Het resultaat was in 1956 Het Derde Oog, waarvan wereldwijd miljoenen exemplaren zijn verkocht. Paar weken geleden zag ik het in de boekhandel liggen. Het is weer eens herdrukt. De achterflap rept niet over de ware identiteit van de schrijver!! Alles, maar dan ook alles is verzonnen: maar wat een creatief schrijven en het is ook nog eens boeiend om te lezen. In de huidige rage over Tibet, zal ook dit boek goed verkopen."
Wat is er dan zo fascinerend aan Tibet, dat westerlingen zo graag boeken over dit land schrijven en verslinden?
"Michel Peissel maakt in zijn boek: Een barbaar in Tibet, een interessante vergelijking tussen de levenshouding van de hedendaagse Tibetanen en die van de Europeanen tijdens de middeleeuwen. In de middeleeuwen was de visie van de mens op de dingen ofwel zwart of wit, mensen waren goed of slecht en beide visies werden als normaal geaccepteerd. Mensen leefden met meer hartstocht en intensiteit, omdat de toekomst in Europa in die dagen, of men nu wilde of niet, altijd onzeker leek, zoals nu ook nog in Tibet.
Wij Westerlingen zijn nu in staat om, dankzij onze technici en wetenschappers, grip te hebben op de toekomst en zo de onzekerheid terug te dringen. In Tibet kan iemand die de deur uitloopt evengoed voor altijd zijn verdwenen. Er is geen manier om te weten waar hij heen gaat (er zijn geen kaarten), of wanneer hij terugkomt (er is geen telefoon). Er is geen post (behalve in de paar grote steden). Er is dus een grote intensiteit in de menselijke verhoudingen. Alle informatie wordt doorgegeven tijdens toevallige ontmoetingen. De Tibetaanse folklore en godsdienst geven met kleurrijke, goede en kwade goden de Tibetaan alle ruimte om zijn verbeelding vrij spel te geven.
Die verbeelding waar Peissel het over heeft, ontstaat eigenlijk vanzelf als je door die weidse uitgestektheid van het land trekt. Tibetanen geloven ook niet in dromen. Een droom is iets wat werkelijk gebeurt, tijdens je slaap!"
En zo zette het novemberboek aan tot nog meer leesvoer, zoals het hoort bij de boekgrrls.
"Ik zou dit boek graag eens willen leggen naast het boek: Among the Tibetans van Isabella Bird Bishop. Zij reisde door Tibet in 1889. Zij was ook een opzienbarende persoonlijkheid doordat zij als zij in Engeland (thuis) was, leed aan chronische rugklachten en depressies. De ware remedie daartegen was voor haar: reizen! Dan werd ze niet meer door haar kwalen geplaagd. Ze heeft van al haar reizen levendige boeken geschreven die allen best-sellers werden. Ook zij heeft gedeeltelijk te paard, gedeeltelijk rijdend op een jak en te voet gereisd.
Haar beschrijving van land en volk in het westelijk deel van de Himalaya leidde ertoe, dat zij als eerste vrouw werd toegelaten tot de Royal Geographival Society, die niet lang daarna opnieuw de deuren voor vrouwen sloot (dit heb ik uit Kielich: vrouwen op ontdekkingsreis).
Je vraagt je af of de vrouwen elkaar gekend hebben. Of dat David-Neel ooit het boek heeft gelezen van Bishop? Misschien hebben ze ook wel vanuit een heel verschillende invalshoek Tibet bezocht en bestudeerd."
Maar uiteindelijk ging het om 'Een vrouw trekt door Tibet', van Alexandra David-Néel. Dus wat vonden we er nou precies van?
"Het is een boeiend verslag van haar reis. Ik zal de mooiste passages daarvan niet prijsgeven, want dan ontneem ik jullie het leesplezier. Ook kom je het een en ander te weten over hoe de arme Tibetanen leven en hoe Alexandra dat ervaart."
"Al met al las het makkelijk weg, maar het had van mij niet langer hoeven te duren. Ik was blij toen ze eindelijk in Lhasa was!"
Chanou