Charles Lewinsky Terugkeer ongewenst

Over het leven en werk van de Joodse acteur en regisseur Kurt Gerron is heel veel bekend. Op internet is een stroom aan informatie te vinden. Toch heeft Charles Lewinsky het aangedurfd een roman over Gerron te schrijven, die deels fictie is, maar in grote lijnen helaas maar al te waar gebeurd.

Lewinsky beschrijft in de ik-vorm het laatste deel van het leven van Kurt Gerron. Het boek begint met de opdracht die hij krijgt als hij in Theresienstadt gevangen zit: hij moet een propagandafilm maken over het kampleven. Gerron weet dat hij geen keus heeft, maar aarzelt desondanks: ‘wil ik nu sterven als een man of als schoft verder leven?’ Lewinsky laat Gerron in flashbacks terugkijken op zijn leven: zijn jeugd, de Eerste Wereldoorlog, zijn gloriejaren in Berlijn, zijn vlucht uit Duitsland in 1933 en de tijd daarna in Amsterdam tot zijn transport naar Westerbork in februari 1944 en nu dus Theresienstadt.

Ondertussen worstelt hij met zijn geweten; hij weet dat hij die film in ieder geval gaat maken met als kleine troost het feit dat dit voor alle spelers, figuranten en voor hem en zijn vrouw in ieder geval een kort uitstel van deportatie naar Auschwitz betekent met de mogelijkheid dat tegen die tijd de oorlog afgelopen is. Het heeft niet zo mogen zijn: Gerron draait de film, is zelfs redelijk tevreden over het resultaat. Achtenveertig uur na de laatste opnamen worden de eerste medewerkers al gedeporteerd. Gerron en zijn vrouw staan bij een volgende transport op de lijst:
28 oktober 1944:  ‘Kurt Gerson, genoemd Gerron.  Transportnummer XXXl/621.’ Bij zijn naam staat het stempel T.O. (terugkeer ongewenst).

Ik vond het een indrukwekkend boek. Lewinsky laat een Gerron aan het woord die een goed verteller (acteur en cabaretier) is. Geen zelfbeklag of wrok. Er is geen indeling in hoofdstukken. Lewinsky springt binnen de tekst zonder aankondiging van heden naar verleden en terug. Hij laat alleen hier en daar een regel open om de lezer een kleine adempauze te gunnen. Er worden vrij veel namen genoemd (iets waardoor je in sommige boeken het spoor bijster raakt) maar steeds weet je door een of twee woorden weer heel snel wie hij bedoelt. Ik zou hier nog graag een heleboel citaten uit het boek aan toe willen  voegen, maar het lijkt me beter dat belangstellenden dit boek zelf gaan lezen.

Liesbeth

Nog meer over dit boek....: 

boekcover: 

schrijver: 

boektitel: 

Terugkeer ongewenst

genre: 

oorspronkelijke titel: 

Terugkeer ongewenst

uitgever: 

jaar van uitgave: 

2012

vertaler: