ik ben alweer toe aan het derde essay uit de bundel 'De Russische leeslijst' van het journalistenduo Genis en Vajlj. Hoofdpersoon in dit essay is de mij volledig onbekende Aleksandr Radisjtsjev (1749-1802). Jop had het al over het feit dat deze schrijver de eerste Rus was die veroordeeld werd om zijn letterkundige activiteit. Wat Radisjtsjev al aan faam geniet, komt door zijn revolutionaire karakter, eerder dan door zijn literatuur zelf. Menig Rus kent alleen de titel van zijn grootste werk: 'Reis van Petersburg naar Moskou'. Dit werk is, anders dan de titel doet vermoeden, geen reisverslag - plaatsnamen langs de route Petersburg-Moskou fungeren als hoofdstuktitel, en daar houdt het reiselement wel mee op.
'Reis' is een omstandig traktaat over de hele wereld, ingegeven door een algehele 'toorn op de mensheid'. Radisjtsjev is verontwaardigd over alles - over de situatie van het Russische volk, maar ook over
tandenpoetsen, of de 'Franse liflafjes', 'die zijn uitgevonden om de mens te vergiftigen'. Logischerwijze werd aan het politieke aspect van zijn werk meer aandacht besteed - het aan de kaak stellen van de Russische, niet zo fraaie praktijk van lijfeigenschap en de walgelijkheid van de macht. Een en ander leidde tot verbanning van de schrijver.
De auteurs van het essay stellen - terecht - de vraag waarom Radisjtsjev, zelf van adellijke afkomst, zijn 'Reis' publiceerde, en, sterker nog, eigenhandig onder hooggeplaasten verspreidde. Ze menen hier een literaire eerzucht in te zien, een vurige wens opgemerkt te worden en als kwaliteitsschrijver aangemerkt te worden. Helaas voor de arme man was zijn schrijfstijl niet erg aansprekend: Poesjkin heeft het over een middelmatig werkje, en, zegt hij, 'dan heb ik het nog niet eens over de barbaarse stijl'. Veel roem op literaire basis heeft het hem niet opgeleverd, maar hij is en blijft de eerste martelaar van de Russiche letterkunde.
Wat ook door Genis en Vajlj wordt genoemd, is de combinatie van literatuur en politiek die zo kenmerkend is voor de Russische cultuur. Deze was bij Radisjtsjev al aanwezig, en zou zich in de volgende eeuwen meer ontwikkelen: 'Een dichter in Rusland is meer dan dichter'.
Het is toch leuk, hoe je via een boek als dit weet krijgt van schrijvers en dichters wiens naam je nog nooit hebt gehoord. Niet dat de essays direct uitnodigen tot het lezen van werk van een schrijver als
Radisjtsjev, maar het denken in de Russische samenleving wordt aan de hand van het bespreken van de literatuur toch uitgediept, met een kritische noot hier en daar. Dat lijkt me wel een verdienste van Genis & Vajlj.
Op naar het volgende essay (over Ivan Krylov, ook nog nooit van gehoord).
Nienke
>Wat Radisjtsjev al aan faam geniet, komt door zijn revolutionaire karakter, eerder dan door zijn literatuur zelf. Menig Rus kent alleen de titel van zijn grootste werk: 'Reis van Petersburg naar Moskou'. Dit werk is, anders dan de titel doet vermoeden, geen reisverslag - plaatsnamen langs de route Petersburg-Moskou fungeren als hoofdstuktitel, en daar houdt het reiselement wel mee op.
Uit de begeleidende tekst in de bloemlezing blijkt wel iéts van reisactiviteit, zo klaagt hij over de met houtblokken geplaveide weg, waardoor het gerieflijker is om naast de tentwagen te lópen dan erin te rijden. Terwijl ik dit schrijf, zoeft hier een snelle wagen voorbij. Ook
deze revolutionaire Radisjtsjev is enigszins sentimenteel. Een blinde zanger protesteert als hij een roebel in de hand gedrukt krijgt, hij is er van overtuigd dat die roebel alleen maar narigheid zal geven, want daar lok je dieven mee . Hij wil liever iets waar hij wat aan heeft, bijvoorbeeld een halsdoek voor zijn keelpijn. Op de terugweg hoort de goede gever dat de oude begraven is, mét de halsdoek om.
Het zijn verhalen die een bepaalde wereld voor je oproepen. Het is wel middelmaat misschien, maar dan wel middelmaat van een talentvol gezelschap.
> Het is toch leuk, hoe je via een boek als dit weet krijgt van schrijvers en dichters wiens naam je nog nooit hebt gehoord. Niet dat de essays direct uitnodigen tot het lezen van werk van een schrijver als Radisjtsjev, maar het denken in de Russische samenleving wordt aan de hand van het bespreken van de literatuur toch uitgediept, met een kritische noot hier en daar. Dat lijkt me wel een verdienste van Genis & Vajlj.
Vind het zelf ook erg leuk om mee bezig te zijn. Als mensen deze boeken willen lezen zou ik ze wel aanraden om de twee boeken tegelijk aan te schaffen. De tekst die Nienke toevoegt verdiept voor mij het gelezen stuk.
Jop