Iris Murdoch: de Unicorn

Beste Murdoch lezers:

Na enig zoeken in Peter Conradi's biografie van Murdoch kwam ik terecht op The Good als het meest typische filosofische begrip bij Murdoch. In haar Writings on Philosophy and Literature (voornamelijk essays) getiteld Existentialists and Mystics staat een artikel The Sovereignty of Good over other Concepts. Daarin tast ze de grenzen af tussen The Good en de natuur van de mens met egoisme en opofferingszin, zeden en gewoonten, geloof en gevoel voor vrijheid en nog heel veel grenzen met andere menselijke eigenschappen en mogelijkheden meer. Dat maakt dat ik nu in haar boeken al lezende steeds stuit op scenes die over zo'n grens gaan of die proberen The Good (zonder dat woord te gebruiken) in het kader dat aan de orde is te benaderen. Ik ben er nog maar net mee begonnen, op een kwart van The Unicorn, dus vanaf nu zal het misschien wat duidelijker aan te geven worden met voorbeelden. Wordt vervolgd.

Ik ga dit aftasten bij een filosofisch onderlegde vriendin, zodat ik jullie geen onzin voorhoud. Meer dan een jaar geleden kwam ik in een artikel de opmerking tegen dat Iris' novels een illustratie waren van haar filosofie, waardoor ik toen dacht: o, gelukkig dan hoef ik ze niet allemaal te lezen en dat was ik dus ook niet van plan. Maar het kan veranderen!

Lizzy.
 

 

Soort mengsel van Rebecca, Sleeping Beauty en... Midsummer Night's  Dream. Klinkt vreemd? Dat is het ook wel. De Rebecca-factor komt o.a. door het grote-huis-aan-zee. De Sleeping Beauty (Doornroosje?) figuur is de vrouw die al 7 jaar (vrijwillig?) opgesloten is in het huis. (Ik wil niets verklappen, gewoon een beetje sfeer weergeven.) De MND element ligt vooral aan hoe iedereen lijkt verliefd te worden op elkaar in de gekste combinaties. Het geheel is de gebruikelijke ingewikkelde mensenmix van Murdoch.

elma
--
'there's a rather creepy woman called Evercreech who is the sort of housekeeper (everything is rather 's sort of' here!)'
(precies Mrs Danvers!! ;-)
--
It was a matter of pride; and she felt obscurely that if she started now to be afraid of the sea the would make some crack or fissure in her being through which other and worse fears might come.

-- (uit een stuk gedicht):
La mer, la mer, toujours recommencee (ha! hier heeft ze alvast de titel van haar Booker prize winnaar van 20 jaar later gevonden! ;-)

-- 'The free society? That rag freedom! Freedom may be a value in politics, but it's not a value in morals. Truth, yes. But not freedom. That's a flimsy idea, like happiness. In morals, we are all prisoners, but the name of our cure is not freedom.'

-- Plato tells us that of all the things which belong to the spiritual world beauty is the one which is most easily seen here below. We can see wisdom only darkly. But we can see beauty quite plainly, whoever we are, and we don't need to be trained to love it. And because beauty is a spiritual thing it commands worship rather than arousing desire.

-- Good is the distant source of light, it is the unimaginable object of our desire. Our fallen nature knows only its name
and its perfection. That is the idea which is vulgarized by existentialists and linguistic philosophers when they make good into a mere matter of personal choice.

-- Art and psychoanalysis give shape and meaning to life and that is why we adore them, but life as it is lived has
no shape and meaning

-- a tone that sounded ridiculously chatty

-- She must find out more before this delicate moment of their being open to each other should be quite past.

-- The emotional current of the scene did not pass through him.

 

Elma

 

Iris Murdoch vond zelf dat ze wel-is-waar filosofie als beroep had, maar dat dat nog niet betekende dat haar romans ook als filosofische werken kunnen worden gelezen. Een enkele filosofische uitspraak kan er incidenteel wel in voorkomen. In the Essential Guide to Iris Murdoch in de Vintage Living Texts serie (bedoeld voor scholen, studenten en leesgroepen) wordt wel geconcludeerd dat al haar romans met hetzelfde probleem worstelen: hoe kunnen mensen, die hunkeren naar de troost van enige orde in hun leven, zich verenigen met de afwezigheid van een patroon in een toevallig universum?

Die vraag komt ook in haar filosofische geschriften steeds terug. Het verklaart tevens (volgens de schrijvers van dit Vintage boekje) waarom ze zoveel boeken heeft geschreven. Ze was steeds op zoek naar een antwoord op die vraag naar de zin van het alles, maar hoe vreemd ze de personen ook bij elkaar zet: om de roman tot een goed einde te brengen moet er een orde worden gecreeerd. Een orde die er volgens haar uitgangspunt niet is. Dus moet ze weer van voren af aan opnieuw beginnen, met lege pagina nr 1 van weer een nieuwe Murdoch. Valt ze hier in de kuil die ze zelf heeft gegraven met haar uitgangspunt? Het wordt me te filosofisch, ik hou me maar bij Elma's creatieve vergelijking
met Rebecca, Sleeping Beauty en Midsummer Night's Dream. Voeg er dan nog een beetje 'soap' serie-achtigs aan toe (de verliefdheden in de onwaarschijnlijkste combinaties). Maar de al dan niet tegen haar zin 7 jaar opgesloten Beauty zegt wel ergens in het begin: "Even God needs love. I believe that's why he created us".. En dan de titel: the Unicorn. Dat is een fabelachtig dier nl een paard met een gedraaide hoorn op z'n kop, volgens handverklarend woordenboek ook zinnebeeld van Christus. De unicorn komt ook in een van de Harry Potter's voor, als het levende wezen waarin zijn vermoorde vader kan voortleven. Daar kan ik het beter snappen dan bij Murdoch.

De onwerkelijkheid van het gelezene geeft de lezer z'n realiteit. (vrij naar Octavio Paz)

Lizzy.

Nog meer over dit boek....: 

Lizzy's verslag van een Murdoch lezing

eerder bij de boekgrrls

The Sea The Sea (in 1999 op de leeslijst)

'Iris', door John Bailey (in 2002 op de leeslijst)

schrijver: 

boektitel: 

De unicorn

genre: